Ege Bölgesi’nde Muğla Ekotipi ve İtalyan Melezi Bal Arılarının Kimi Performans Özellikleri Bakımından Karşılaştırılması
Banu YÜCEL * Mustafa KÖSOĞLU **
* Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü, Hayvan Yetiştirme Anabilim Dalı, İzmir
** Adnan Menderes Üniversitesi, Çine Meslek Yüksekokulu, Aydın
NOT: Bu araştırma metni arıcılar tarafından daha rahat anlaşılabilmesi için kısaltılmış ve özetlenmiştir.
Hakan BOZKURT.ÖZET
Bu çalışmada Ege Bölgesi koşullarında Muğla ekotipi ve İtalyan melezi bal arılarının, yöre koşullarında koloni populasyon gelişimi, kuluçka üretim etkinliği, hırçınlık, uçuş etkinliği ve bal verimine ilişkin özellikleri karşılaştırılarak, değerlendirilmiştir.
BULGULAR VE SONUÇLAR
1. Arılı Çerçeve Sayısı Denemede yedi ölçüm döneminde arılı çerçeve sayıları bakımından Muğla ekotipi ve İtalyan melezi bal arılarının koloni ortalamaları sırasıyla 5.65 ve 5.72 olarak bulunmuş, genotipin arılı çerçeve sayısına etkisinin önemli düzeyde olmadığı belirlenmiştir. Arılı çerçeve sayısının en fazla olduğu dönem, kovana nektar akımının en yüksek olduğu dönemle paralellik göstermektedir.
2. Kuluçka Gelişimi Kuluçka gelişimi bakımından, Muğla ve İtalyan melezi arılar arasında istatistik olarak önemli bir fark bulunmamıştır. Ölçüm dönemleri arasında ise, kuluçka alanı bakımından istatistik açıdan önemli bir fark saptanmıştır. Muğla arısı, Eylül-Ekim aylarında çam balı diye bilinen basura salgısına adapte olduğundan bu mevsimde kuluçka gelişimini yavaşlatarak ergin arı sayısını artırmaktadır. İtalyan melezleri ise, nektar akımından hızlı yararlanmakta ancak nektar akımı kesildiğinde kolonide stres görülmektedir. Bu durum, uzun yıllar yörede yetiştirilen Muğla ekotipi arıların, çevre koşullarına çok daha iyi adapte olduğunu göstermektedir.
Çalışmamızda, ana nektar akımı olan 4. ölçüm dönemi ve sonrasında her iki genotipte kuluçka üretim faaliyetlerinin kademeli olarak azaldığı görülmektedir (Tablo 1). İtalyan melezi arıların son ölçümde kuluçka alanının (62.50), Muğla ekotipine göre (129.03) yaklaşık 2 kat düşük olması dikkat çekicidir. Bu durum, Gary ve ark.’nın, melez arılarda nektar akımının azalması halinde kuluçka üretimini de düşürdüğü bulgusuyla uyuşmaktadır.
3. Hırçınlık Hırçınlık eğilimi ölçümlerinden elde edilen veriler sonucunda, genotiplere ait grup ortalamaları arası farkların önemli olduğu saptanmıştır. Muğla arısının ölçüm dönemleri ortalaması 14.81, İtalyan melezi arıların ise 3.64 olarak belirlenmiştir (Tablo 2). Bu sonuç, Muğla arısının, İtalyan melezine göre daha hırçın olduğunu ortaya koymaktadır. Dönemler arasındaki farklılık önemli çıkmamasına karşılık, nektar akım döneminde her iki genotipin de daha az iğneleme eğilimi gösterdikleri dikkat çekmektedir.
4. Uçuş Etkinliği Denemede, İtalyan melezi bal arılarının uçuş etkinliği ortalaması (51.62) Muğla ekotipine ait uçuş etkinliği ortalamasından (38.04) önemli düzeyde yüksek bulunmuştur. Ölçüm dönemleri arasında uçuş etkinliği bakımından, ortalamalar arasındaki farklar önemlidir. En yüksek uçuş etkinliğinin, ana nektar akım döneminde olması, uçuş etkinliği ile bal verimi arasında doğrusal bir ilişki olduğunu göstermektedir.
Nitekim denememizde İtalyan melezi bal arılarında toplam bal verimi ve uçuş etkinliğinin (37.11 ve 51.62), Muğla ekotipi bal arılarının bal verimi ve uçuş etkinliğinden (21.34 ve 38.04) daha yüksek olarak belirlenmesi, yüksek düzeyde uçuş etkinliğine sahip genotiplerin bal verimlerinin de yüksek olduğunu belirten, Gencer, Doğaroğlu, Oldroyd ve Goodman ile uyumlu bulunmuştur. Kuluçka gelişimi bakımından Muğla ve İtalyan melezi arılar arasında istatistik olarak önemli bir fark bulunmamasına karşılık İtalyan melezi arıların daha yüksek bal verimine sahip olmaları, kuluçka alanı ile bal verimi arasında doğrusal bir ilişki bulunmadığını öne süren Lavie, Fresnaye ve Lensky ile benzerlik göstermektedir.
5. Bal Verimi Denemede, Muğla arısı ve İtalyan melezi arılar arasında bal üretim miktarları bakımından istatistik olarak önemli farklılık bulunmuştur. İtalyan melezi arıların, yayla ve çam balları üretim dönemlerinde, Muğla arısından önemli düzeyde fazla bal ürettiği saptanmıştır (Tablo 3). Bu durum İtalyan Melezi arıların nektar akımından daha iyi yararlandıkları ve bal üretim pikine (zirvesine) ulaştıklarını göstermektedir.
Sonuç olarak; bulunulan yöredeki ekolojik şartlara en iyi adaptasyonu gösterebilen genotipteki arılarla çalışmak ekonomik yetiştiricilik açısından önemlidir. Denemede kullanılan İtalyan melezi arılar, Muğla arılarıyla gerek ergin arı gelişimi, gerek kuluçka populasyonu bakımından benzer bir durum sergilemektedir. İtalyan melezlerinin uçuş etkinliği ve bal verimlerinin Muğla ekotipinden daha yüksek olması, yine bu arıların Muğla ekotipinden daha uysal davranış özelliği sergilemeleri, uzun yıllar seleksiyona dayalı olarak yetiştiricilikte kullanılmalarının bir sonucu olarak değerlendirilebilir. Ancak olumlu gelişme özelliklerine karşılık bu tip arılar çevreye uyum konusunda, bölge ekotipi olan arılardan daha düşük performans göstermektedirler. Muğla ekotipi, yörede doğal olarak bulunan, çevresel adaptasyonu yüksek ancak seleksiyonla verim özellikleri yönünde herhangi bir iyileştirme çalışması yapılmamış olan arılardır. Bu çalışma sonunda, Ege Bölgesi ekotipi olan Muğla arılarının korunma altına alınarak, üzerinde ıslah çalışmaları yapılması önerilmektedir.
Son İletiler