Arıcılık Terimleri Sözlüğü

FORUM HAKKINDA Arıcılık.Gen.Tr Arıcılık Sözlüğü
1

A

Arıcılıkta kullanılan terim Diğer adı Açıklama
Abdomen Karın Vücudun baş ve göğüsten sonraki üçüncü ana kısmı.
Açık gözlü yavru Üzerleri henüz kapanmamış olan petek gözlerindeki yumurta ve kurtçuklar. Bkz. Kapalı gözlü yavru.
Açlık oğulu Kovan terki Kovan içinde balın azaldığı ve merada balözünün olmadığı durumda, arıların ümitsizliğe kapılarak bir miktar bal, çiçektozu ve yavruyu bırakarak kovanı terk etmesi.
Adi ishal Dizanteri İlkbaharda arıların faaliyete geçtiği sıralarda görülür. İshale yakalanmış arılar, koyu sarı, yapışkan, sulu ve pis kokulu bir pislik çıkarırlar.Uzun zaman içeride kapalı kalmak, arıları ekşimiş veya bozulmuş şuruplarla beslemek, rutubet, soğuk veya kışın kovanlarda yeter derecede bal bulunmaması dolayısıyla arıların polenlerle beslenmeleri hastalığı meydana getiren başlıca nedenlerdir.
Adi yavru çürüklüğü Mikrobik olmayıp, yavru üşümelerinden oluşan çürüklük.
Afrika arısı Apis mellifera adansonii Afrika kıtasında yaşayan hırçın ve saldırgan arı ırkı.
Akrabalı yetiştirme Bir arılıkta uzun süre aynı kovandan veya aynı hattan gelen arılardan çok sayıda ana arı üretilmesi veya üretilen ana arıların, suni dölleme yöntemiyle aynı hattın erkek arılarıyla döllenmesiyle yapılan ana arı üretimi.
Alaca arı Bombus arısı Meyve bahçelerinde ve seralarda sebzelerin tozlaşmasında da (döllenme) kullanılan, sadece siyah rengi olduğu gibi sarı,siyah,beyaz renkli kuşakları olan uzun tüylü (kıllı), Dünya da bir çok türü bulunan, tombul arı türü.
Alarm kokusu Alarm feromonu Arıların tehlike anında salgıladığı koku.
Amerikan yavru çürüklüğü Bacillus larvae adlı bakterinin sebep olduğu tehlikeli ve dünyanın her tarafında yaygın olarak görülen bulaşıcı, bakteriyel bir yavru hastalığıdır.
Amitraz Amitraz temas ve solunum yolu ile etki eden triazapentadien türevi (formamidin) bir insektisittir. Amitraz varroaya solunum yoluyla etki edip felce yol açarak ölümlerine sebep olur. Amitraz dış parazitlerden bit, pire, kene çeşitleri ve uyuz etkenleri üzerinde birinci derecede etkilidir.
Ana arı Kraliçe arı Koloninin üreme organları tam gelişmiş dişi bireyi.
Ana arı bankalama Ana arısız koloninin kuluçkasız kısmında veya ana arısı olan bir koloninin ballık ve kuluçkalığı arasında ana arı ızgarası koymak suretiyle, ana arıların ayrı kafesler içinde belli bir süre korunması.
Ana arı ızgarası Ana arının kovan içindeki çalışma alanını sınırlamak üzere kuluçkalık ve ballık arasına yerleştirilen; paslanmaz veya gıda tüzüğüne uygun plastikten yapılmış, 4,1 - 4,2mm. aralıklara sahip ızgara.
Ana arı kafesi Plastik, ahşap gibi malzemelerden yapılmış, ana arının geçici bir süre tutulduğu veya taşınmasında kullanıldığı en az bir yüzünde sinek teli olan küçük kutu.
Ana arı kokusu Ana arı feromonu Ana arıların başlarında bulunan mandibular bezlerinden salgıladıkları ve işçi arıların yumurtalıklarının gelişmesini ve kolonide yeni bir ana arı yetiştirmelerini önleyen, koloni birlik ve düzenini sağlayan biyokimyasal bileşikler.
Ana arı memesi Arıların anasızlık, ana yenileme veya oğul verme durumunda ana arı yetiştirmek için peteklere yaptıkları yaklaşık 2 - 2,5 cm. uzunluğundaki iri göz.
Ana arı rengi Ana arının doğduğu yılı belirtmek amacıyla kullanılan; beyaz, sarı, kırmızı, yeşil ve mavi renk kodları. Sonu 1 ve 6 ile biten yıllar beyaz, 2 ve 7 ile biten yıllar sarı, 3 ve 8 ile biten yıllar kırmızı, 4 ve 9 ile biten yıllar yeşil, 5 ve 0 ile biten yıllar ise mavi ile gösterilir. İlgili renk işaretleri, tercihan kokusuz boyalar ana arının sırtına uygulanarak ya da plastik pulcuklar yapıştırılarak uygulanır.
Ana arı yüksüğü Ana arı gözü Ana arı üretiminde ve arı sütü üretiminde kullanılan, balmumundan veya plastikten yapılan, iç çapı 8,5 - 9 mm. olan çanak. Arıların ana arı yapmak için oluşturduğu meme başlangıcı.
Ana arının kanadını kesmek Ana arının kovanı terk etmemesi veya kovanı terk etsede uzağa uçamaması için, ana arının bir kanadının yarısının kesilmesi.
Ana nektar akımı Arıların yoğun olarak nektar topladıkları dönem.
Ana vermek Bkz. Hazır ana vermek.
Ana yenileme Arıların çeşitli sebeplerden dolayı, yeni ana arı yaparak ana arıyı değiştirmesi.
Anaç ana arı Uzun süre takip edilerek, kendisinde bulunan istenilen özellikleri, kendinden sonrakilere aktarabildiği tespit edilen ana arı.
Anaç koloni Anaç ana arının bulunduğu koloni.
Anadolu arısı Apis mellifera anatoliaca Anadolu nun büyük bir kısmında yayılış gösteren, Anadolu coğrafyası ve iklimine çok iyi uyum sağlamış, çalışkan, kış şartlarına ve hastalıklara dayanıklı, zor şartlarda bile bal toplayarak hayatını devam ettirebilme özelliği olan, genelde esmer ve küçük yapılı arılardır.
Anasızlık Bir bal arısı kolonisinin herhangi bir nedenle anasız kalması.
Anten Duyarga Arıların başlarında çift olarak bulunan ve üzerinde çok sayıda duyu algılama noktası olan hareketli duyu organı.
Arı ailesi Bkz. Arı kolonisi
Arı aktarma Kovan aktarma Kovandaki çerçevelerin arılarıyla beraber başka kovana yerleştirilmesi.
Arı alerjisi Yüksek duyarlılık hali Çeşitli arı (bal arısı ve diğer yaban arısı) cinslerinin sokması sonucu, bireyde arı zehrine karşı alerjik reaksiyonla ortaya çıkan tehlikeli durum.
Arı biti Arılar üzerinde yaşayan, arıların tükettiği besinlerle ve özellikle arı sütüyle beslenen, arıların çalışma etkinliklerini ve ömürlerini azaltan diptera takımının bir üyesi.
Arı dansı İşçi arıların temizlik, alarm, mesaj ile gıda kaynakları ve oğulların yeni yerleşim yerlerinin bildirilmesi gibi amaçlarla birbirleriyle iletişim kurmak için petek üzerinde yaptıkları belirli ve özel bir takım hareketler.
Arı diski Kış salkımında her çerçeve arasındaki arı topluluğu.
Arı ekmeği Perga Çiçektozunun (polenin) petek gözlerine depolanmış hali.
Arı felci Paraliz Erişkin arılarda yaz aylarında sık rastlanan arı felci hastalığına neden olduğu bildirilen 3 RNA virüsü bulunmaktadır. Bunlar kronik arı felç virüsü, akut arı felç virüsü ve yavaş arı felci virüsleridir. Yavaş felç virüsü (YFV) erişkin bal arılarını 12 gün içinde felç ederek öldürürken, akut arı felç virüsü (AAFV) etkisini 3-5 gün içinde göstererek ani ölümlere neden olur.
Arı iğnesi Ana arı ile işçi arıların abdomenlerinin son kısımlarında yer alan savunma organıdır, işçi arıların iğnesi geriye çentiklidir; bu yüzden işçi arılar insanı sokmak üzere iğnesini batırdığında geri çekemez. Ana arının iğnesi düzdür ve diğer ana arıları öldürmek için kullanır.
Arı kaçıran Balı hasat edilecek kolonilerde kuluçkalık ile ballık arasına yerleştirilen, arıların ballıklardan kuluçkalığa geçişine izin veren, kuluçkalıktaki arıların ballıklara geçmesini engelleyen bir araç.
Arı kayması Bal akım dönemlerinde, bal taşıyan arıların kendi kovanları yerine nektar taşınan yöne göre en yakın sıra başındaki kovanlara girmeleri.
Arı keki Bkz. Kek.
Arı kokusu Feromon Arıların vücutlarının değişik kısımlarından vücut dışına salgıladıkları ve diğer arı bireylerince algılandığında belirli bazı tepkilere yol açan ve arılar arasında haberleşmeyi dağlayan biyokimyasal bileşikler.
Arı kolonisi Bir ana arı ile sayıları mevsimlere göre değişen birkaç yüz erkek ve binlerce işçi arının oluşturduğu aynı kovanı paylaşan arı topluluğu, arı ailesi.
Arı Konaklama Belgesi Arıcının kayıtlı olduğu il/ilçe dışında konaklamak için aldığı belge.
Arı kovanı Ahşap ve strafor gibi malzemelerden yapılan ve içine arı kolonisi konulan arı barınağı.
Arı kuşu Meropidae familyasından Merops cinsini oluşturan temel besinleri arılar olan kuş türlerinin ortak adı.
Arı merası Arı otlağı Arıların yararlanabileceği, arılık çevresindeki kabaca 2 kilometre yarıçapındaki coğrafi bölge ve bu bölgedeki bitki örtüsü.
Arı mesafesi Arı aralığı Arıların kovan içinde rahatça hareket edebilecekleri yol ve geçit sistemleridir. 6 -10 mm normal kabul edilirse de çerçeve ve kovanda zamanla oluşabilecek esnemeler, eğilip bükülmeler baştan hesaba katılmalıdır. Bizim normal diyeceğimiz aralık 7,5 mm olmalıdır. Arı mesafesi, teknik arıcılığın önemli kavramlarından biridir.
Arı sokması Arıların bir yere iğnelerini batırarak zehir vermeleri.
Arı sütü Royal jelly Bakıcı işçi arıların başlarının iki yanındaki hypopharyngeal bezlerinden salgılayarak larvaları ve ana arıyı beslemede kullandıkları özel salgı.
Arı zehri İşçi arılarla ana arıların karınlarının (abdomenlerinin) son kısmındaki zehir bezlerinden salgılayarak iğneye bağlı zehir kesesinde depoladıkları zehirli bileşik.
Arıcı bizi Tel takmak üzere çerçeve çıtalarına delik açmak için kullanılan biz.
Arıcı eldiveni Arıcıların arı sokmalarına karşı ellerini korumak için kullandıkları eldiven.
Arıcı fırçası Çeşitli amaçlarla arıları süpürmek için kullanılan yumuşak kıllı fırça.
Arıcı kimlik kartı Merkez birlikleri tarafından üyelerine verilen arıcının bilgilerini içeren kart.
Arıcı körüğü İçinde çeşitli malzemeler yakılarak elde edilen dumanı arılar üzerine pompalamak suretiyle onları sakinleştirmek için kullanılan alet.
Arıcı mahmuzu Çerçevelere takılan teller ile kılavuz peteği birbirine yapıştırmak için kullanılan kollu bir makara.
Arıcı maskesi Arıcı elbisesi Arıcıların arı sokmasına karşı korunmak için giydikleri, yüze gelen kısmı sinek telli elbise.
Arıcılık Kayıt Sistemi

AKS

 Etiketlenmiş kovanlara ait bilgilerin merkezi bir veri tabanında kayıt altına alındığı, izlendiği, raporlandığı Bakanlık kayıt sistemi.
Arılık Arı kolonilerinin bir araya konularak üretim, polinasyon ve araştırma amacıyla kullanıldıkları özel yer.
Arısakızı Propolis Arıların değişik bitkilerin özellikle çiçek ve tomurcuklarından topladıkları reçinelerle balmumu ve ağız sıvılarının çeşitli oranlardaki karışımıyla meydana gelen sakızımsı madde. Reçineler, mumlar ve yağ asitleri, uçucu yağlar ile organik madde ve minerallerden oluşan bir bileşime sahiptir. Arı ailesi, kovandaki çatlakları doldurmak, kovan girişinin genişliğini ayarlamak, yavru gözlerini temizlemek, kovan içinden atamadıkları irice düşman ölülerini mumyalamak için kullanır.
Arısakızı kapanı Propolis trap Kovan üst örtü bezi yerine, arısakızı (propolis) toplamak amacıyla koyulan, arıların geçemeyeceği şekilde aralıklar bulunan, aralıkların arılar tarafından arısakızı ile kapatıldıktan sonra arısakızının hasat edildiği, gıda tüzüğüne uygun plastikten üretilen kapan.
Aşılama Kurtçuk aktarımı, Larva transferi Arı sütü üretimi veya ana arı üretimi amacıyla seçilen anaç koloniden genç kurtçukların özel kaşıklar kullanarak bulundukları gözlerden alınıp yapay ana arı yüksüklerine aktarılması.
Aşılama çerçevesi Aşılamanın (kurtçuk aktarımı) yapıldığı yüksüklerin sırayla sabitlendiği çerçeve.
Aşılama yöntemi Dootlittle yöntemi Ana arı yüksüklerine, işçi arı gözlerinden genç larvalar transfer edilerek yapılan ana arı üretim yöntemi.
Avrupa yavru çürüklüğü Streptococcus pluton whiteadlı bakterinin sebep olduğu bakteriyel yavru hastalığı.
2

B

Arıcılıkta kullanılan terim Diğer adı Açıklama
Bakıcı arı Arı sütü salgılama ve larva besleme yeteneğine sahip genç işçi arı.
Bakıcı koloni Ana arı yetiştirmek için transfer edilen larvaların verildiği, özel olarak düzenlenmiş, çoğunlukla genç arılardan oluşan ve bakmaları gereken yavrusu olmayan, zengin besin deposuna sahip güçlü koloni.
Bal Türk Gıda Kodeksi 2000/39 sayılı bal tebliğine göre bal; arıların çiçek nektarlarını bitkilerin veya bitkiler üzerinde yaşayan bazı canlıların salgılarını topladıktan sonra kendine özgü maddeler karıştırarak değişikliğe uğratıp bal peteklerine depoladıkları tatlı madde.
Bal arısı Apis mellifera Topluluk yaşamı sürdüren sosyal böcekler olarak, herhangi bir yuvada aile (koloni) oluştururlar. Bal arısı kolonisi, bir ana arı (kraliçe), birkaç yüz erkek arı ve 10-80 bin işçi arıdan oluşur. Görünüş olarak birbirinden farklı olan bu üç arıdan ana arı ve işçi arılar dişidir.
Bal dinlendirme kabı Bal dinlendirme kazanı Baldaki büyük parçacıkların dibe çökmesi, hava kabarcıklarının yüzeye çıkması için ve balın durulmasında kullanılan kazan.
Bal hasadı Bal sağımı Olgunlaşmış balın kovanlardan alınması.
Bal midesi İşçi arıların nektar, bal, su, şeker şurubu gibi sıvı gıdaları depolayıp kovana getirdikleri, yemek borusu ile ön mideleri arasında bulunan kese.
Bal sirkesi Bala, su ve sirke katılarak baldaki karbohidratların usulüne uygun olarak mayalanması sağlanarak elde edilen sirke.
Bal süzme Petekli bal çerçevelerindeki balın, petek gözlerinden çıkartılması.
Bal süzme makinası Ekstraktör, Santrifüj Petekli balın peteklere zarar vermeden süzülmesi için kullanılan makine.
Balın ekşimesi Bkz. Balın fermantasyonu.
Balın fermantasyonu Balın bünyesindeki şekere dayanıklı mayaların fruktoz ve glukoz şekerlerini parçalayarak balın yapısını bozup ekşimesine yol açması.
Balın kıvamı Balın viskozitesi Balın bileşimi, sıcaklığı ve su oranına bağlı olarak akmaya karşı gösterdiği direnç.
Balın kristalleşmesi Balın şekerlenmesi Baldaki glukoz şekerinin bazı sebeplere bağlı olarak balın yapısından ayrılıp dibe çökmesi.
Balın olgunlaştırılması Arıların petek gözlerine depoladıkları ham balın fazla suyunu uçurarak, su oranını azaltmaları.
Balın sırlanması

Balın mühürlenmesi

Arıların, bal içindeki su oranı %20 nin altına düşürdükten sonra petek gözlerini ince bir mum tabakasıyla kapatması.
Ballık Kovanların kuluçkalığı üzerine verilen tam kat.
Balm İşçi arıların sindirilemeyen çiçektozu (polen) kabuklarını kullanarak yaptıkları petek gözlerini dezenfekte etmek, gözlere gerekli sertliği ve parlaklığı kazandırmak, pürüzlerini gidermek ve cilalamak için kullandıkları madde.
Balmumu işçi arıların mum salgı bezlerinden vücut dışına salgılayıp petek örmekte kullandıkları madde.
Balmumu güvesi Petek güvesi Kolonilerdeki arıların saramadığı peteklerle karanlık, sıcak ve havalandırması yetersiz yerlerde depolanmış peteklere yumurta bırakarak gelişen ve petekleri tahrip eden, yumurta, kurtçuk, iplik eğirme (spinning), pupa ve kelebek aşamaları olan arı zararlısı.
Balözü Nektar Bitkilerin çiçeklerinde ve çiçek dışındaki değişik kısımlarında bulunan balözü (nektar) salgı bezlerinden salgılanan ve nadiren de bazı böceklerce üretilen, arıların enerji ihtiyaçlarını karşılamak ve bal yapmak üzere kullandıkları şekerli bileşik.
Basra Balsıra, Basura, Bal çiyi Bitkiler üzerinde yaşayan ve bitki özsuyu ile beslenen, delici-emici ağız yapısına sahip bazı böceklerin bitkiler üzerine bıraktıkları, mineral içeriği yüksek ve şekerli sindirim artığı.
Basra böceği Bkz.Çam pamuklu koşnili.
Baş maskesi Arıcıların, başlarını arı sokmasına karşı korumak için giydikleri, yüze gelen kısmı sinek telli maske.
Başlatıcı koloni Ana arı yetiştirmek için transfer edilen larvaların 24-36 saat süreyle tutuldukları, özel olarak düzenlenmiş, çoğunlukla genç arılardan oluşan ve bakmaları gereken yavrusu olmayan, zengin besin deposuna sahip güçlü koloni.
Belleme uçuşu Oyun uçuşu, Eğitim uçuşu Bakıcı arıların, tarlacı olmadan önce yaptıkları, önceleri yüzleri kovan girişine dönük olarak kovan önünde; sonraları kovandan biraz uzaklaşarak, kovanın yerini ve konumunu bellemek amacıyla uçuşmaları.
Benmari usulü Isıtılmak istenen maddenin direk ateşe maruz kalmadan, dış kısımda ısıtılan suyun iç kısımdaki maddeyi ısıttığı iki bölmeli düzenek.
Bitirme kolonisi Başlatıcı kolonilerden alınan larvalı ana arı yüksüklerinin verildiği, analı veya anasız olarak düzenlenebilen ve genç işçi arı kadrosu fazla olan güçlü koloni.
Bitki örtüsü Flora Belirli bir coğrafi alanda bulunan bitki türlerinin tümü, bitki topluluğu.
Bombus arısı Bkz. Alaca arı.
Böcek gençlik hormonu Juvenil hormonu Deri değiştirme esnasında gençlik morfolojisini koruyan bir eklem bacaklılar hormonu.
Bölme tahtası Sıkıştırma tahtası Zayıf arı kolonilerinde kovan içi hacmini daraltmak için kullanılan, çerçeve dış boyutlarında yapılmış ahşap bölme.
Bölme tahtası tipi yemlik Standart çerçevelerin dış ölçülerinde olup, içerisine arılar için hazırlanan sıvı veya katı yemleri vermek için, arıların bulunduğu çerçevelerin yanına konularak aynı zamanda bölme tahtası olarakta kullanılan, ahşap veya plastik yemlik.
Buckfast arısı Papaz arısı Brother Adam´ın İngiltere´de geliştirdiği, melezlemede yüksek oranda Anadolu arısının da kullanıldığı bir hibrittir. Buckfast hibridi ebeveynlere göre % 128 - 151 daha verimli bulunmuştur.
Büyük balmumu güvesi Galleria mellonella Bkz. Balmumu güvesi
3

C-Ç

Arıcılıkta kullanılan terim Diğer adı Açıklama
Cüce arı Apis florea Güneydoğu Asya da sık çalılıklar üzerinde ve açıkta ördükleri tek parça petek üzerinde yaşayan, sakin ve iyi huylu, insanı sokmayan küçük cüsseli arılar.
Çam balı Basuradan elde edilen, mineral içeriği yüksek, koyu renkli, ağır bünyeli ve kristalize olma eğilimi düşük olan bal.
Çam pamuklu koşnili Marchalina hellenica,
Basra böceği 		Çam ağacının öz suyunu emerek beslenen, çam balının oluşumunu sağlayan, delici ve emici ağız yapısına sahip böcek.
Çanta tipi yemlik Üst ölçüsü standart çerçeve ölçülerinde olup, içerisine arılar için hazırlanan sıvı veya katı yemleri vermek için, arıların bulunduğu çerçevelerin yanına konularak kullanılan plastik yemlik.
Çene salgı bezleri Baş içyapı itibariyle de önemli salgıların yapıldığı kısımdır. İşçi arıların yutak üstü salgı bezleri genç yaşta arı sütü, daha ileriki yaşlarda baldaki sakarozu parçalayan enzimler salgılarlar. Çenede bulunan bezler ana arıda ana arı feremonunu, işçi arılarda ise alarm feremonunu salgılamaktadır.
Çerçeve Fenni kovanlarda belirli ölçülerde yapılarak iç kısmına kılavuz petek takılan dikdörtgen yapı. Petek muhafazası.
Çerçeve deleceği Tel takmak için çerçeve çıtalarına aynı anda, istenen sayıda delik açmak için kullanılan, elektrik motorlu aparat.
Çerçeve kalıp tahtası Çerçeve yan çıtalarının yarısı kalınlığında ve çerçeve içine geçebilen boyutlarda, sert ağaçtan yapılmış pürüzsüz tahta.
Çerçeve teli Kılavuz peteğin çerçeve içine tutturulmasına yarayan, ince, yumuşak ve paslanmaz tel.
Çiçek balı Arıların çiçeklerden topladıkları balözünü kullanarak yaptıkları bal.
Çiçekdışı bitkisel balözü Ekstra-floral nektar Bitkilerdeki çiçeklerden değil de bitkilerin yaprak, yaprak sapı, çiçek sapı, yaprak sapı dibinden çıkan yaprakçık (stipule) gibi organlarından salgılanan ve arıların bal üretmek için derledikleri tatlı maddeler.
Çiçektozu Polen Arıların bitkilerden toplayıp protein kaynağı olarak kullandıkları, bitkilerin erkek üreme hücresi.
Çiçektozu çekmecesi Polen çekmecesi Kovan tabanının alt kısmında bulunan, çiçektozu (polen) kapanından geçen arıların düşürdüğü çiçektozlarının toplandığı çekmece.
Çiçektozu hamuru Polen hamuru Taze toplanmış ya da kurutulmadan derin dondurucuda saklanmış çiçektozlarının süzme bal ya da şeker şurubu ile yoğrularak ekmek hamuru kıvamına getirilmiş hali.
Çiçektozu ikame yemi Polen ikame yemi Çiçektozu (polen) içermeyen, çiçektozunun olmadığı dönemlerde arıların protein ihtiyaçlarını karşılamak için hazırlanan proteinli yemler.
Çiçektozu kapanı Polen tuzağı
Polen kapanı 		Kovan girişinin zeminine monte edilmiş, 4,8mm. delikleri bulunan, gıda tüzüğüne uygun metal veya uygun plastikten yapılmış, işçi arıların kovana getirdikleri çiçektozlarını (poleni), kovanın alt girişinden girip deliklerden yukarıya çıkarken toplamaya yarayan plaka. Uçuş deliğine monte edilen tarzda olanları da vardır.
Çiçektozu sepetçiği Corbicula İşçi arların arka bacaklarında uzun ve kıvrık kıllarla çevrili olan, arısakızını (propolisi) ve çiçeklerden aldıkları çiçektozlarını (poleni) depolayarak kovana taşıdıkları oyuk kısım.
Çiftleşme Cinsi olgunluğa gelmiş dölsüz ana arının, açık havada ve uçuş sırasında erkek arılardan, yumurtalıklarına döl alması.
Çiftleşme feromunu Çiftleşme kokusu Ana arının çiftleşme uçuşu sırasında, erkek arıları cezbetmek için salgıladığı koku.
Çiftleşme işareti Çiftleşmeden dönen ana arının döl yoluna takılı, kendisiyle son çiftleşen erkek arıya ait üreme organı.
Çiftleştirme kovanı Ana arıların çiftleşme uçuşuna hazırlandığı, çiftleşme uçuşundan sonra ilk yumurtalarını bıraktığı, arılı ve yavrulu, normal büyüklükteki 2-3 adet çerçeve ile oluşturulmuş küçük kovan. Bkz. Çiftleştirme kutusu.
Çiftleştirme kutusu Çiftleştirme kovanı olarak kullanılan, özel yapılmış ufak çerçeveleri olan, ahşap, plastik veya strafordan yapılmış, yemlik bölmeli küçük kutu. Bkz. Çiftleştirme kovanı.
```
4

D-E

Arıcılıkta kullanılan terim Diğer adı Açıklama
Dadant kovan Kovan iç ölçüleri 455mm.*455mm. iç yüksekliği 310mm. gövde et kalınlığı 30mm. olan, 12 çerçeveli, tabanın kuluçkalığa çakılı olmadığı için, yaz veya kış aylarına göre kuluçkalığın 90º derece çevrilerek, kovan giriş deliğine göre çerçevelerin dik veya parelel konuma getirilebilen, yarım kat ballık ile genellikle kışı soğuk ve şiddetli geçen yerlerde kullanılan bir kovandır.
Dalak Arıların çoğalma veya bal toplama dönemlerinde, kovan içinde eksik kalan çerçevelerin yerlerine ördükleri petekler.
Damızlık ana arı Yapılan ıslah çalışmalarıyla, iyi özellikleri arttırılmış ve kötü özellikler azaltılmış, istenen özelliklerini kendinden sonraki kuşağa aktarabilen ana arı.
Damızlık koloni Damızlık ana arının bulunduğu koloni.
Delibal Arıların, özellikle Karadeniz Bölgesinde doğal olarak yetişen ormangülü (komar) bitkisinin balözünden ürettikleri, az yendiğinde şifalı olan, çok yenilmemesi gereken bal.
Destekleme kovanı Arılı, yavrulu, çiçektozlu veya ballı çerçeveleri alınarak, diğer kovanları desteklemek için kullanılan kovan.
Dev arı Apis dorsata Güneydoğu Asyada ağaç dalları üzerinde ve açıkta tek parça petek örerek yaşayan, iri cüsseli ve çok vahşi arı.
Devşirme oğul Bkz. Oğul (devşirme)
Dikey üstten çıtalı karakovan

dÜÇK

Çerçeve yerine arının ördüğü petekleri tutturabileceği çıtaların olduğu, çoğunlukla kılavuz petek kullanılmayan, modern kovanlardaki gibi çok katlı kullanılabilen, basit yapılı kovan tipi.
Dil Hortumun ince kıllarla kaplı uzantısı.
Diploid erkek arı Diploid 2n=32 kromozoma, döllü yumurtadan ve homozigot gen kombinasyonuna sahip olan erkek arılar. Ana arının kendine akraba genleri taşıyan erkek arılar ile çiftleşmesi sonucunda oluşurlar.
Diyastaz Nişastanın şekerlere dönüşümünü sağlayan enzim.
Dizanteri Adi ishal Bkz. Adi ishal.
Doğal oğul Bkz. Oğul (doğal)
Dootlittle yöntemi Aşılama yöntemi Bkz. Aşılama yöntemi.
Döllü ana arı Döllü yumurta yumurtlama yeteneği kazanmış ana arı.
Döllü yumurta Erkek arı spermiyle döllenmiş, diploid yapıda 32 kromozomlu yumurta.
Dölsüz ana arı Henüz çiftleşmemiş ya da yapay tohumlama uygulanmamış bakire ana arı.
Dölsüz yumurta Erkek arı spermiyle döllenmemiş, habloid yapıda 16 kromozomlu yumurta.
Dumura uğramak Körelmek İşlevsiz veya görevlerini yapamaz duruma düşmek.
Duyarga Bkz. Anten.
Ekotip Bir ırk bölgesinin içinde daha küçük lokal alanlarda bulunan saf ırkın bir alt grubu olan ve kendi içinde çok yakın özellikleri olan arı.
El demiri Örtü tahtalarını kaldırmak, çerçeve çıkartmak, kovan parçalarını birbirinden ayırmak ve kovanın muhtelif yerlerindeki artıkları kazıyıp temizlemek için kullanılan metal kazıyacak.
Erkek arı Ana arının bıraktığı habloid yapıdaki 16 kromozomlu dölsüz yumurtalardan oluşan, erkek cinsiyetli koloni bireyi.
Erkek arı gözü Ana arının dölsüz yumurta bıraktığı, işçi arı gözlerine göre daha iri olan petek gözü.
Erkek arı kapanı Kovan uçma deliği önüne konularak erkek arıların veya yabani arıların kovana girişini veya ıslah çalışmalarında erkek arıların kovandan çıkmasını engelleyen bir tuzak.
Erkek arı toplanma alanı Ana arı çiftleştirme arılığının bulunduğu 3-5 kilometre yarıçaplı bir alanda, çapı 30 ila 200 metre arasında değişen, erkek arıları cezbetme özelliğine sahip, her yıl yerleri değişmeden sabit kalan alan.
Erkek arı yetiştirme kolonisi Ana arı çiftleştirme arılığının bulunduğu 3-5 kilometre yarıçaplı bir alanda, çapı 30 ila 200 metre arasında değişen, erkek arıları cezbetme özelliğine sahip, her yıl yerleri değişmeden sabit kalan alan.
Esmer arı Apis mellifera mellifera Ana vatanı Orta Avrupa Alplerinin batısı ve bütün Kuzey Avrupa ile Orta Rusya olan, kısa dilli, genellikle hırçın, bal verimi düşük arı ırkı.
Eşek arısı Vespa crabro Vespidae familyasına ait böcek türü. Gövdesi kızılımsı sarı ve siyah çizgili olan eşek arıları oldukça iri yapılıdır, uzunlukları ana arıda 30 mm.yi, işçi arılarda 23 mm.yi, erkek arılarda ise 25 mm.yi bulur. Parçalayıcı ağız yapısına sahiptir.
5

F-G

Arıcılıkta kullanılan terim Diğer adı Açıklama
Feromon Arı kokusu Bkz. Arı kokusu.
Flora Belirli bir coğrafi alanda bulunan bitki türlerinin tümü, bitki topluluğu.
Flumetrin Flumethrin Sentetik pyrethroidlerdendir. Her bir özel şeritte 3,6 – 4 miligram flumethrin içeren ilaç formları arı akarlarına karşı, dış parazit ilacı olarak kullanılmaktadır.
Formik asit Karınca asidi Organik asittir.Özellikle arıcılığı gelişmiş ülkelerde organik bal üreticileri tarafından, varroa zararlısı için yaygın olarak kullanılmaktadır. İlkbaharda nektar akımı döneminden en az 15 gün önce ve sonbaharda bal hasatından sonra kullanıldığında bal ve bal mumunda kalıntı bırakmadığı araştırmalar sonucu belirlenmiştir. Kullanımı arıcı için tehlikeli olabileceğinden, güvenlik tedbirleri alınarak kullanmak gerekir.
Fruktoz Meyve şekeri Balın bünyesinde bulunan ve invertaz enziminin aktivitesiyle sukrozun (sakkarozun) parçalanmasıyla meydana gelen iki şekerden biri. Bkz. invert şeker.
Geçiş kovanı Peteklerinin, karakovanda olduğu gibi tamamının arılar tarafından örüldüğü ve modern kovanlardaki gibi petekleri çıkartılıp bakılabilen, ilkel (karakovan) kovan ile modern kovanın bazı özelliklerini taşıyan kovan.
Genotip Bir bireyin sahip olduğu genler toplamı veya aynı genetik yapıyı paylaşan tüm bireyler topluluğu.
Gezgin arıcılık Göçer arıcılık Bölgeler arası çiçeklenme dönemi farklılıklarından yararlanmak üzere arı kolonilerinin yılda bir kaç farklı yörede tutularak daha fazla ürün alma imkanı veren arıcılık biçimi.
Glukoz Üzüm şekeri Balın bünyesinde bulunan ve invertaz enziminin aktivitesiyle sukrozun (sakkarozun) parçalanmasıyla meydana gelen iki şekerden biri. Bkz. invert şeker.
Göğüs Böceklerde vücudun kanat ve bacak gibi hareket organlarını taşıyan ve başla abdomen arasında yer alan kısmı.
Gözlem kovanı Bazı yüzeyleri saydam malzemeden yapılıp, arıları gözlemlemek için kullanılan kovan.
```
6

H

Arıcılıkta kullanılan terim Diğer adı Açıklama
Haploid Olgun bir üreme hücresinde bulunan kromozom sayısı, vücut hücrelerinin sahip olduğu kromozom sayısının yarısına sahiptir. Kromozom sayısının yarıya inmesi sonucu oluşan "n" sayıda kromozom taşıyan hücreler.
Ham petek Bkz. Kılavuz petek.
Hava kesesi Solunum borularının yer yer genişlemesiyle oluşturduğu, daralıp genişleyerek akciğerler gibi fonksiyon gören ince duvarlı keseler.
Hazır ana vermek Yumurtlamakta olan ana arının, anasız koloniye kafesle verilmesi.
Hemolenf Böcek kanı,
Akkan 		Vücut boşluğu sıvısı. Bazı omurgasızlarda, hemosöl adı verilen vücut boşluğu içerisinde bulunan sıvı.
Hibrit İki ayrı ırkın veya iki ayrı saf hattın veya ayrı bir ırkla değişik ırktan bir saf hattın, birbirleri ile melezleşmesi sonucu meydana gelen melezler.
Hidroksimetil furfural HMF Baldaki fruktozun bazı asitlerin etkisiyle parçalanması sonucu meydana gelen bir bileşik. Isı etkisiyle tepki(reaksiyon) hızı artmakta olduğundan HMF miktarı aynı zamanda balın ısıtılma düzeyini gösteren bir kalite ölçüsüdür.
Hindistan arısı Apis cerena Hindistan, Tayland, Afganistan, Pakistan gibi Uzakdoğu Asya ülkelerinde, yuvasını ağaç kovuklarında ve duvar oyuklarında yaparak yaşayan, zararlı böceklerden korunmak için sık sık göç eden, oğul eğilimleri düşük ve son derece sakin Hindistan arısı.
Hırçınlık İşçi arıların saldırma ve iğneleme eğilimi göstermeleri.
Hortum Arılarda alt çeneler ile alt dudakların uzanarak birlikte oluşturdukları yapı.
```
7

I-İ-J

Arıcılıkta kullanılan terim Diğer adı Açıklama
Islah İyileştirme Genetik geliştirme yöntemleri kullanılarak bal arılarının ekonomik açıdan önemli olan genetik özelliklerinin geliştirilmesi.
İğne Ana arı ile işçi arılarda karnın (abdomenin) son kısmında bulunan savunma organı.
İlkbahar beslemesi Yiyecek sıkıntısı çeken kolonilere besin takviyesi yapmak, ana arının yumurtlamasını teşvik ederek kuluçka aktivesini erkenden başlatmak ve hızlandırmak suretiyle kolonilerin nektar akımına güçlü kadrolarla girmelerini sağlamak için erken ilkbaharda yapılan besleme.
İlkel kovan Çalıdan örme sepetler, tahtadan yapılmış prizmatik kutular, içi oyulmuş kütükler veya topraktan yapılmış çeşitli kaplar gibi belirli bir standardı olmayan ve modern arıcılık tekniklerinin uygulanmasına imkan vermeyen tipteki kovanlar.
İnkübatör Kuluçka makinası Bkz. Kuluçka makinası
İnvert şeker Sakkarozun çeşitli hidroliz yöntemleriyle kendisini oluşturan glukoz ve fruktoza parçalanması sonunda elde edilen şeker (glukoz ve fruktoz) karışımı.
İnvert şurup İnvert şekerle hazırlanan şurup.
İnvertaz enzimi Sakkarozun, glukoz ve fruktoza çevrilmesini sağlayan enzim.
İşçi arı Bal arısı kolonisinde ana arının bıraktığı döllü yumurtalardan 21 günde gelişen dişi bireyler, kolonin en kalabalık gurubu.
İtalyan arısı Apis mellifera ligustica Ana vatanı İtalya ve özellikle Sicilya adası olan, Akdeniz iklimine adapte olmuş arı ırkı.
İzole bölge Bakanlıkça belirlenen ve yarıçapı en az 15 km olan yalnızca saf ırk, ekotip veya üretilecek hibritin baba hattını oluşturan kolonilerin bulunduğu yabancı kolonilerden arındırılmış ve dışarıdan arı girişine kapalı, ana arı çiftleştirme bölgesi alanı.
Janter Çerçeveye monte edilen; ana arının hapsolduğu fakat işçi arıların girip-çıkabildiği ve ana arının yumurtlamasına elverişli seyyar gözleri olan; bu özellikleriyle ana arı üretimi için kullanılan plastik düzenek.
Juvenil hormonu Bkz. Böcek gençlik hormonu
8

K-L

Arıcılıkta kullanılan terim Diğer adı Açıklama
Kabartılmış petek Bkz. Petek.
Kafkas arısı Apis mellifera caucasica Anavatanı Kafkasya olan gri renkli, dil uzunluğu fazla, oğul verme eğilimi düşük, sakin huylu, şaşırma, yağmacılık ve arısakızı (propolis) toplama eğilimi yüksek önemli bir arı ırkı.
Kalkan arısı Kalburcu arı Anadolu arılarının ilkel kovanlarda petekleri yapma şekline göre, petekleri kovanın enine doğru yapan, uysal karakterli arı.
Kap arısı Apis mellifera capensis Güney Afrikanın Güneybatı sahil bölgesine lokalize olmuş, işçi arıları spermatekaya sahip olan ve işçi arıların bıraktığı dölsüz yumurtalardan nadiren de olsa ana arı yetiştirilebilen bir genotip.
Kapalı gözlü yavru Pupa Bal arılarının 3 gün yumurta, 6 gün açık yavrudan (kurtçuk) sonraki petek gözlerinin kapanmış dönemi.
Karakovan Bkz. İlkel kovan.
Karakovan balı İlkel kovanlarda, tamamı arı tarafından yapılan peteklerde üretilmiş, petekli bal.
Karniyol arısı Apis mellifera carnica İsmini Yugoslavya'nın Karniyol şehrinden alan, anavatanı Avusturya Alplerinin güney kısımlarıyla Kuzey Balkanlar ve Tuna boyları olan, sakin huylu ve oğul verme eğilimi yüksek, esmer görünümlü arı ırkı.
Kartal kanat arı Çörekçi arı Anadolu arılarının ilkel kovanlarda petekleri yapma şekline göre, petekleri çapraz yapan arı.
Kek Değişik yapılış şekillerinde, çeşitli ölçeklerde bal, pudra şekeri (toz şekerin öğütülmesiyle elde edilen,katkısız) ve çiçektozunun (polen) karıştılıp hamur haline getirilerek arıları beslemek için kullanılan, katı besin.
Kıbrıs arısı Apis mellifera cypria Ana vatanı Kıbrıs olan ve çok eski yıllardan beri bilinen, sarı renkli, hırçın ve sokucu bir genotip.
Kılavuz petek Ham petek, Temel petek Balmumundan yapılmış, altıgen işçi arı gözü izleri olan ve çerçeve içi ölçüsünde kesilmiş balmumu levhaları.
Kılıç arısı Anadolu arılarının ilkel kovanlarda petekleri yapma şekline göre, petekleri kovan boyunca uzunlamasına yapan, bal toplama yeteneği yüksek, saldırgan karakterli arı.
Kireç hastalığı Etmeni Ascosphaera apis adlı bir fungus (mantar) olan yavru hastalığıdır. Tüm mantarlar gibi nemli ortamları sever. Hastalıklı larvalar mumyalaşmış olup siyahımsı, gri veya beyaz renktedirler. Hastalığın ilk dönemlerinde beyazlaşmış larvalar iki parmak arasında ezilebildiği halde ileri dönemde pirinç tanesi gibi sertleşerek arılar tarafından kovan önüne ve uçuş tahtası üzerine atılırlar.
Kış salkımı Geç sonbahardan itibaren hava sıcaklığının düşmesiyle birlikte kovandaki arıların birbirine sokularak oluşturdukları, sıcaklığın düştüğünde küçülen, arttığında büyüyen arı kümesi.
Kışlama yeteneği Arıların en az koloni ve nüfus kaybıyla ve en az gıda tüketerek bahara çıkabilme gücü.
Kışlatma kaybı Kışlatma döneminde sönen koloni miktarı ve yaşayabilenlerdeki nüfus azalış oranı.
Koku bezi İşçi arılarda 7.abdomen segmentinin iç yüzeyinde ve sırt plakasının ön kenarına yakın kısmında bulunan, büyük hücrelerden oluşan, bant görünümündeki ve arılar arasında haberleşme aracı olarak kullanılan kokuların salgılandığı bez.
Koloni birleştirme Uygun yöntem kullanarak arı kolonilerin birleştirilmesi.
Koloni dengeleme Arılı, çiçektozlu, ballı, açık gözlü yavrulu ve kapalı gözlü yavrulu çerçevelerin, kuvvetli ve zayıf koloniler arasında değiştirilerek, koloni güçlerini eşitlemek.
Koloni kaybı Kovandaki arıların ölmesiyle koloninin kaybedilmesi.
Koloni populasyonu İşçi arılarla ana arı arasında kurulmuş olan bir dengeye dayalı iletişimle oluşturulan, kovan içinde belli bir zaman diliminde yaşayan arı topluluğu.
Koloni sönmesi Koloninin, çeşitli nedenlerle sağlıklı yavru yetiştiremeyerek, yaşlanmış arıların ömürlerinin bitip merada ölmeleri sonucunda, kolonide arı kalmaması.
Koloni takip kartı Her koloni için ayrı ayrı düzenlenen ve ait olduğu koloninin geçmişiyle ilgili bütün özelliklerinin ve gelişen yeni durumunun işlendiği kayıt kartı.
Konaklama kapasitesi Bir bölgede flora ve ekolojik şartlar dikkate alınarak, mevcut kolonilerin verimini düşürmeden, birim alanda bulundurulabilecek arılı kovan miktarı.
Kontrollü çiftleşme Ana arının, arı girişinin kontrollü yapıldığı tecritli bölgelerde çiftleştirilmesi.
Kontrolsüz çiftleşme Ana arının arılıklarda doğal yolla çiftleşmesi.
Konvansiyonel arıcılık Klasik, geleneksel, çoğunlukça uygulanan yöntemlerle yapılan arıcılık.
Kovan aktarma Arı aktarma Bkz. Arı aktarma
Kovan dip tahtası Üzerine diğer kovan parçalarının yerleştirildiği kovanın alt temel kısmı.
Kovan giriş deliği Arıların, girip çıkmak için kullandıkları kovan önündeki aralık.
Kovan kapağı Kuluçkalık veya son ballığı örten, üzerine galvanizli saç çakılmış kapak.
Kovan sehpası Kovanların toprak zeminle temasını kesen 20-30cm. yükseklikteki sehpa.
Kovan terki Açlık oğulu Bkz.Açlık oğulu
Kovana kat vermek Kovan kuluçkalığının üzerine ballık koymak.
Koyu şurup Bkz. Şurup 2 / 1
Körük Bkz. Arıcı körüğü.
Körükçü Arıcı çırağı.
Krem bal Süzme balın içerisine kristalleşmeyi başlatıcı olarak uygun özellikteki bir kristalleşmiş baldan belli miktarda ilave edilerek ve hazırlanan karışımın uygun sıcaklıkta saklanarak elde edilen, tereyağı gibi sürülebilen bal.
Kristalize bal Balın glukoz oranı bakımından doymuş hale gelmesiyle, glukoz moleküllerinin kristal duruma geçen bal.
Kullanım melezi Saf bir ırkın bakire ana arısının, yaşanılan coğrafi bölgede bulunan lokal kolonilerin erkek arıları ile çiftleşmesi ile elde edilen çiftleşmiş ana arılar.
Kuluçka makinası İnkubatör Ana arı üretiminde ana arı memeleri kapandıktan sonraki süreçte kullanılabilen, kuluçka gelişimi için gerekli sıcaklık ve nem oranı ayarlanabilen yapay kuluçkalık.
Kuluçka süresi Yumurtadan ergin arı meydana gelinceye kadar geçen süre.
Kuluçkalık Kolonilerin çoğunlukla kuluçka üretimi ve kışlamak üzere kullandıkları alt kovan gövdesi.
Kumafos Coumaphos Sistemik etkiye sahip organik fosforlu bir insektisit ve akarisit.
Kurtçuk Larva Üç günlük yumurtalardan, kabuğun çatlamasıyla çıkan arı yavrusu.
Küçük balmumu güvesi Achroia Grisella Bkz. Balmumu güvesi
Laktik asit Süt asidi Arıcılıkta, varroa mücadelesinde kullanılan organik asitlerden biridir.
Langstroth kovan TSE 3409 standardına göre iç ölçüleri 385mm.*455mm. kuluçkalık iç yüksekliği 280mm. ballık yüksekliği 260mm. gövde et kalınlığı 25mm. olan, 10 çerçeveli, genellikle ılıman yerlerde kullanılan, gezgin arıcılığa uygun olan kovan.
Larva Bkz. Kurtçuk.
Larva transferi Kurtçuk aktarımı Bkz. Aşılama.
Lipid Arıların açlık durumlarında kullanmak üzere vücutlarında depoladıkları yağlı maddeler.
9

M-N

Arıcılıkta kullanılan terim Diğer adı Açıklama
Mahmuz Bkz. Arıcı mahmuzu.
Mandibula Başın iki yanında yer alan çene kısmı.
Mandibular bez Ana arı, işçi arı ve erkek arıların başlarında bulunan, ana arıda ana arı kokusu, işçi arılarda yavru gıdası ve alarm kokusu salgılayan, erkek arılarda ise yeterince gelişmemiş olan salgı bezi.
Maske Bkz. Arıcı maskesi.
Melez arı Ana arının farklı ırkdan erkek arılarla çiftleşmesinden sonra meydana gelen arılar.
Muğla arısı Anadolu arısının, Ege bölgesine uyum sağlamış alt ekotipi.
Mukoz Erkek arıların üreme organlarına bağlı mukoz bezlerinden salgılanarak erkek üreme hücreleriyle birlikte ejekülasyon kanalına verilen salgı.
Mum eritme cezvesi Benmari usulüyle balmumu eritmek için kullanılan, dış haznesine su, iç haznesine balmumu konularak suyun ısısıyla balmumunun eritildiği ufak kap.
Mum salgı bezi İşçi arıların 4,5,6 ve 7. segmentlerinde bulunan ve 12-18 günlük yaş dönemlerinde sıvı haldeki balmumunu üretip vücut dışına veren bezler.
Nasanof feromonu İşçi arıların 7. abdomen segmentindeki Nasanof bezinden salgılanan haberleşme kokusu.
Nektar Bkz. Balözü.
Nosema Arılarda mide dokusunun içi yüzeyindeki epitel hücrelere yerleşerek bu hücrelerin sindirim enzimi üretme yeteneklerini yok eden Nosema apis adında tek hücreli bir protozoanın sebep olduğu ergin arı hastalığı.
10

O-Ö

Arıcılıkta kullanılan terim Diğer adı Açıklama
Oğul (devşirme) Farklı kovanlardan, ballı, arılı ve yavrulu çerçeveler alarak yeni koloni oluşturulması.
Oğul (doğal) Yeni bir arı ailesi oluşturmak üzere kovandaki ergin arıların yaklaşık yarısının bir veya birkaç ana arıyla birlikte topluca kovandan ayrılması.
Oğul (yapay, suni) Bölme Koloni sayısını çoğaltmak veya koloniyi oğul eğiliminden vaz geçirmek için, kuvvetli arı ailesinin ballı, arılı ve yavrulu çerçevelerinin eşit olarak bölünmesi.
Oğul balı Arıların yeni ördüğü peteklerde oluşturduğu açık renkli petekli bal.
Oğul hazırlığı Arıların çerçeve kenarları ve çerçeve altlarına ana memeleri yapıp, ana arının yumurtayı azaltarak kovanı terk etmek için yaptıkları hazırlık.
Oğul kontrolü Koloninin oğul vermesini önlemek amacıyla kontrol altında tutulması ve koloninin oğul vermesi istenmiyorsa ona yönelik önlemler alınması için yapılan kontrol.
Oğul kutusu İçerisine standart ölçülerde 5 çerçeve alabilen ve taşınması kolay yarımkovan, ruşet.
Oğul kümesi Oğul verme sırasında kovandan ayrılan arıların kendilerine yeni kalıcı yuva yeri buluncaya kadar uygun bir yerde bir araya toplanmış şekli.
Oğul yüksüğü Arıların oğul verme amacıyla peteklerin kenar kısımlarında, ana arının buralara yumurta bırakması durumunda ana arı memesine dönüştürmek üzere çok sayıda yaptıkları petek gözleri.
Oksalik asit Oxalic acid En tanınmış organik asitlerden biridir. Tabiatta; sodyum tuzu halinde kuzukulağı bitkisinde, kalsiyum tuzu olarak ravent bitkisinde ve birçok başka bitkinin hücre özsuyunda bulunur. Oksalik asidin çeşitli formülleri olduğundan, varroa mücadelesinde Oxalic acid dihydrate (Oxalic-2-hydrate) kullanılmalıdır.
Olgunlaşmamış bal Sulu bal İçerisinde su oranı yüksek olan bal.
Organik arıcılık Arı ürünlerinin, üretimden tüketime kadar tüm aşamalarında kimyasal ilaçlama yapmadan, organik tarım alanlarında veya doğal yapısı bozulmamış arı merasında, her aşaması kontrollü ve sertifikalı yapılan arıcılık.
Organik bal Organik arıcılık yapılarak elde edilen bal. Bkz. Organik arıcılık.
Örtü bezi Kovan kapağı altına konulan bez.
Örtü tahtası Kovan kapağı altına konulan ve örtü bezi yerine kullanılan, yekpare veya parçalı olabilen, ortasında yemleme deliği bulunan kovanın iç kapağı.
11

P-R

Arıcılıkta kullanılan terim Diğer adı Açıklama
Paket arı Paket Arıcılık uygulamasında 1kg veya 1,5kg arı içeren bir pakette bulunan arıların tümü.
Paket arıcılık İklim farklılığı olan ülkelerde, ılıman bölge arıcılarının bal arısı kolonilerinden belirli ağırlıkta ürettiği arıları peteksiz olarak özel kutular içinde soğuk bölge arıcılarına göndermeleri ile geliştirilen bir arıcılık sistemi.
Paraliz Bkz.Arı felci.
Petek İşçi arıların salgıladıkları balmumu ile ördükleri, arıların yavru yetiştirip, bal ve çiçektozu (polen) depo ettiği altıgen şeklinde gözleri bulunan yapı.
Petek bal Petekli bal Arıların peteğe doldurdukları balın en az üçte ikisini sırlamalarıyla oluşan ve peteğiyle, bazan da petekli çerçevesiyle birlikte satışa sunulan bal.
Petek gözü İşçi arıların salgıladıkları balmumu ile ördükleri peteklerdeki altıgenlerin her biri.
Petek güvesi Bkz.Balmumu güvesi.
Petek kapatma Bkz. Sırlama
Polen Bkz. Çiçektozu.
Polen çekmecesi Bkz. Çiçektozu çekmecesi.
Polen ikame yemi Bkz. Çiçektozu ikame yemi.
Polen kapanı Polen tuzağı Bkz. Çiçektozu kapanı.
Polen sepetçiği Corbicula Bkz. Çiçektozu sepetçiği.
Polinasyon Bkz. Tozlaşma.
Prepupa

Ön pupa

Arıların pupadan hemen önceki kısa dönemi.
Pres bal Sıkma bal Sıkılarak vaya bastırılarak peteklerden çıkartılan bal.
Propolis Bkz. Arısakızı
Propolis trap Bkz. Arısakızı kapanı.
Pupa Bkz. Kapalı gözlü yavru.
Refraktometre Işığın saydam bir ortamdan diğer saydam ortama geçerken yolundan sapmasından yararlanılarak yapılan konsantrasyon belirlemelerinde kullanılan alet. Sıvıların içindeki kuru maddeyi yüzde olarak ölçmek için ve arıcılıkta da balın içindeki su oranını belirlemek için kullanılır.
Ruşet Bkz. Yarım kovan.
12

S-Ş

Arıcılıkta kullanılan terim Diğer adı Açıklama
Sabit arıcılık Arı kolonilerinin sezon boyunca aynı arılıkta tutulması şeklinde yapılan arıcılık biçimi.
Saf ırk arı Dünya üzerindeki orijinal olarak bulundukları bölge itibarı ile fizyolojik ve morfolojik özellikleri nedeni ile diğer ırklardan ayrılan, ortak vücut özelliklerine sahip, doğal çevresine uyum sağlamış arılar.
Sakkaroz Sükroz, Çay şekeri Bir glukoz ve bir fruktoz molekülünün bir araya gelmesiyle meydana gelen disakkarit.
Salgı balı Bkz. Basra
Sarıca arı 15-20 mm. uzunlukta, vücutları sarı-siyah bantlarla süslü yaban arıları. Antenleri oldukça kalın, ağız parçaları çiğneyicidir. Bal yapmazlar. Avını yakalamada ve savunmada kullandığı zehirli iğnesinin ucu çengelsiz ve sivridir. Avladıkları tırtıl ve böcekleri çiğneyerek larvalarını beslerler. Petekleri bir binanın köşesine veya saçak altına bir sapla bağlıdır.
Segment Arılarda karnı (abdomeni) oluşturan halkaların her biri.
Seksiyon bal Çerçeveler içersine yerleştirilip özel bölümler içersinde elde edilen ve bu şekilde satılan petekli bal.
Seleksiyon Seçme, Ayıklama İstenen ırklarda veya hatlarda arzu edilen özellikleri bir araya getirirken, istenmeyen özellikleri ayıklamak.
Semen Sperm Erkek üreme hücresi.
Sepet kovan Bkz. İlkel kovan.
Septisemi Arılarda, Pseudomonas apiseptica adındaki bakteri nedeniyle görülen, kan zehirlenmesi olarak nitelendirilen bir arı hastalığı. Hastalık özellikle havalandırması yetersiz ve yüksek nem bulunan kolonilerde görülür. Septisemiye yakalanan arılar hızla ölürler. Hastalığa yakalanan arılarda kaslar hızla refleks kaybına uğrar, uçma yeteneği kaybolur, besin tüketimi durur, koloni zayıflar.
Sıcak döküm petek Eritilen balmumunun petek şeklinde tek işlemle dökülerek üretilen, soğuk döküm peteğe göre daha gevşek balmumu yapısına sahip ve serin ortamlarda çok kırılgan olan klavuz petek. Bkz. Kılavuz petek.
Sıkma bal Pres bal Bkz. Pres bal.
Sır alma Sır bozma Hasat edilen balların petek gözlerindeki balmumu kapaklarının süzme işleminden önce peteğe zarar vermeden alınması.
Sır alma makinası Petek sırlarını almaya yarayan elektrikli cihaz.
Sır alma tezgahı Çerçevelerin yerleştirilerek petek sırlarının alındığı tezgah.
Sır bıçağı Petek sırlarını almak için kullanılan iki tarafı keskin bıçak.
Sır tarağı Petek sırlarını almak için kullanılan tarak.
Sırlama İşçi arıların olgunlaştırdıkları ballı petek gözlerini balmumu ile kapatmaları. Bkz. Balın sırlanması.
Soğuk döküm petek Eritilen balmumunun düz tabaka veya rulo halinde ve kalın imal edildikten sonra, tekrar merdanelerden geçirilerek petek gözleri basılarak inceltilen, sıcak döküm peteğe göre daha esnek olan kılavuz petek. Bkz. Kılavuz petek.
Sonbahar yemlemesi Kışa genç arı nüfusu ile girebilmek ve arıların kışlık bal ihtiyacını depo etmesi için, genellikle koyu şurup ile yapılan besleme.
Sperm kesesi Spermateka Ana arıda vajinanın üst kısmında bulunan ve kısa bir kanalla vajinaya açılan, yaklaşık 1 mm. Çapında ve ana arının çiftleştiği erkek arılardan aldığı ya da yapay tohumlama ile döl yoluna verilen sperm hücrelerini depoladığı küresel oluşum.
Spor Başka bir üreme hücresi ile birleşmeksizin yeni bir birey oluşturabilen üreme hücresi. Canlıların eşeysiz üreme hücreleri olan sporlar başlıca bakteriler, mantarlar ve bazı yeşil bitkiler tarafından oluşturulur.
Stigma Solunum sisteminin üçü göğüste ve yedisi karında olmak üzere segmentlerin yan kısımlarında bulunan on çift hava deliklerinden her biri.
Sulu bal Bkz. Olgunlaşmamış bal
Suni dölleme Yapay tohumlama Cinsi olgunluğa gelmiş erkek arılardan toplanan spermlerin mikroskop altında özel bir düzenek yardımıyla dölsüz ana arının döl yoluna verilmesi.
Supersedure Ana yenileme Arı kolonisinin ana arısı varken, peteklerin en görünür orta yerine genellikle bir, bazen da birkaç ana memesi yaparak ana yenilemesi.
Suriye arısı Anavatanı Suriye olan ve görünüş olarak İtalyan ve Kıbrıs arılarına benzeyen arı.
Süzme bal Peteklerden süzülerek elde edilen bal.
Şurup 1 / 1 1 ölçek çay şekeri ile 1 ölçek su karıştırılarak hazırlanıp, arıları yavru üretimine teşvik etmek için verilen, arı yemi.
Şurup 2 / 1 Koyu şurup 2 ölçek çay şekeri ile 1 ölçek su karıştırılarak hazırlanıp, kış öncesi yeterli balı olmayan kolonilere, bal depolamaları için veya açlık tehlikesinde olan arı kolonilere verilen, arı yemi.
13

T-U-Ü

Arıcılıkta kullanılan terim Diğer adı Açıklama
Tarlacı arı Balözü, çiçektozu (polen), arısakızı (propolis) ve su toplama yeteneğine sahip ergin işçi arı.
Taş hastalığı Hastalığın sebebi Aspergillus Flavus isimli küf mantarıdır. Bu hastalığa yakalanmış olan petekler yeşil renkli bir görünüştedirler. İç organlarını etkileyerek larvanın ölmesine neden olur. Larvalar mumyalanmış gibi kuruyarak petek gözünü tamamen doldururlar. Bu mantarların sporları balda da yaşayabildiği için, insana da geçer. Bu yüzden taş hastalığına yakalanmış kovanlardan çıkan balları yemek tehlikelidir.
Tecritli kovan Sıcağa ve soğuğa karşı ısı yalıtımı yapılmış kovan.
Temel petek Ham petek Bkz. Kılavuz petek.
Teşvik beslemesi Ana arının yumurtlamasını arttırmak için yapılan besleme.
Tozlaşma Polinasyon, Döllenme Erkek organlarındaki çiçektozunun, rüzgâr veya böcekler aracılığıyla çiçeklerin dişi üreme hücrelerine ulaşması.
Trake akarı Acarapis woodi Akariyoz hastalığının etmeni olan ve solunum borularında çoğalıp kan emerek yaşayan parazit akar.
Transfer kaşığı Transfer tığı Ana arı veya arı sütü üretiminde kurtçukları petek gözünden, ana arı yüksüklerine aktarmak için kullanılan alet.
Tulumsu yavru çürüklüğü Torba çürüklüğü Arıların yavru gıda bezlerinde yerleşip gelişen, larvaların deri değiştirme düzenini bozarak tulumsu bir görünüm alıp pupa dönemine geçişte ölmesi şeklinde seyreden, marator aitatulas virüsünün sebep olduğu hastalık.
Uçuş tahtası Kovanların uçuş deliği önündeki sabit veya menteşeli çıkıntı.
Üst çıtalı karakovan Top bar hive Sadece 37 mm. genişliğinde üst çıtaların kullanıldığı ve peteğin arılar tarafından doğal olarak örüldüğü, kovan yan duvarlarının çıta kenarından kovan tabanına açılı olarak yapılan kovan çeşidi.
Üst yemlik İçerisine arılar için hazırlanan sıvı veya katı yemleri vermek için, çerçeve üstlerine konularak kullanılan, ahşap, plastik, galvaniz, cam gibi malzemelerden yapılmış yemlik.
14

V-Y-Z

Arıcılıkta kullanılan terim Diğer adı Açıklama
Varroa

Varroa jacobsoni,

Varroa destructor,

Arı akarı

 Varroa akarı, bal arılarının bedenleri dışında yaşayan bir parazittir. Varroa hem ergin arılar, hem de gelişmekte olan yavruların kanını (hemolenfini) emdiğinden üzerlerinde beslendikleri arıları zayıflatarak arıların yaşam sürelerini kısaltırlar. Arıların bağışıklık sistemini bastırarak virüs ve enfeksiyonların yayılmasına sebep olurlar. Bunun sonucunda arılar üzerinde asimetrik kanatlar, çarpık bacaklar ve kısalmış karın (abdomen) gibi etkiler görülür. Düşük seviyelerdeki Varroa istilalarında bile ergin arılar zayıflar ve ömürleri kısalır (%50'ye kadar), yavrular ise gelişimlerini tamamlayamazlar.
Yağmacılık İşçi arıların başka kolonilerden bal çalmaları.
Yalancı ana Arı kolonisinde ana arı ve yavrunun olmadığı durumda, arı sütü ile beslenerek yumurtalıkları gelişen ve dölsüz yumurtlayan işçi arılar.
Yapay dölleme Bkz. Suni dölleme
Yapay oğul Bkz. Oğul (yapay, suni)
Yarım ballık Gerçekte dadant kovan için düşünülmüş çerçeve iç alan ölçüleri, kuluçkalık çerçeveleri yaklaşık yarısı kadar olan ballık. Aynı ballık 10 çerçeveli olarak langstroth kovan içinde uygulanır.
Yarım kovan Ruşet Değişik sayıda standart çerçeveler kullanılsa da, genellikle 5 çerçevelik olarak yapılıp, kullanılan kovan.
Yatay üstten çıtalı karakovan

yÜÇK

Dikey ya da eğimli kenarları olan, çerçeve yerine arının ördüğü petekleri tutturabileceği çıtaların olduğu, kılavuz petek kullanılmayan, oldukça basit yapılı bir kovan tipi.
Yavru arı Arının, yumurta, kurtçuk ve kapalı gözlü yavru hali.
Yavru çürüklüğü Bakteriler veya yavru üşümesinin sebep olduğu, yavruların petek gözlerinde ölüp çürüdüğü, yavru hastalığı. Bkz.Amerikan yavru çürüklüğü, Bkz.Avrupa yavru çürüklüğü, Bkz.Adi yavru çürüklüğü.
Yavru gıda bezleri İşçi arılarda başın iki yanında bulunan, salkım biçiminde küçük torbacıklardan oluşan ve ana arı, erkek arılar ve larvaların beslendiği arı sütü salgılayan bezler.
Yavru sökümü Yavruların çeşitli nedenlerle zarar görmesinden veya koloninin aç kalmasından dolayı yavruların petek gözlerinden sökülüp kovan dışına atılması.
Yemleme deliği Fenni kovanlarda örtü tahtasının ortasında bulunan, koloniye yem vermek için kullanılan delik.
Yemlik Arılar için hazırlanan yemlerin verilmesinde kullanılan, ahşap, plastik, galvaniz, cam gibi malzemelerden yapılmış değişik tipteki kaplar.
Yerli arı Uzun süre aynı bölgede olup da o bölgeye adapte olmuş arı.
Yumurta Normal koşullarda ana arılar tarafından döllü ya da dölsüz ve işçi arılar (yalancı ana) tarafından sadece dölsüz olarak petek gözlerine bırakılan ana arı, işçi arı ve erkek arı adayları.
Yüksük kalıbı Uç kısmı 8,5 - 9 mm. çapında, uca doğru hafif açılı olarak, sert ağaç, alüminyum, veya paslanmaz çelikten yapılmış çubuk.
```