Bombus Yuvası Nasıl Yapılır -1

Fotoğraflar, http://www.renewablesathome.com/ecology/how-to-build-a-bumblebee-nest adresinden alınmıştır.

Batıda bombus arısına ilgi duyanlar ve bahçelerinde yetiştirmek isteyenlerin yaptıkları birçok uygulama var.

http://www.renewablesathome.com/wordupdawg/wp-content/uploads/2009/10/rain_cover_in_place_2.jpg

Eski bir saksı yuva için iyi ve dekoratif bir seçim. Yukarıda yuvanın bitmiş hali görünüyor.

http://www.renewablesathome.com/wordupdawg/wp-content/uploads/2009/10/materials_and_tools_2.jpg

Yuvayı hazırlarken lazım olacak araç gereç.

http://www.renewablesathome.com/wordupdawg/wp-content/uploads/2009/10/flower_pot_2.jpg

http://www.renewablesathome.com/wordupdawg/wp-content/uploads/2009/10/drill_flower_pot_2.jpg

Saksının altında olan bizim de matkapla yanlara açacağımız delikler, havalandırma deliği fonksiyonu görüyor.

http://www.renewablesathome.com/wordupdawg/wp-content/uploads/2009/10/meshed_holes_2.jpg

Havalandırma için açılan deliklere, karınca ve diğer böceklerin girişini engellemek için ince elek teli, tül vs gibi bir malzeme yapıştırılıyor.

http://www.renewablesathome.com/wordupdawg/wp-content/uploads/2009/10/meshed_holes_exterior_2.jpg

http://www.renewablesathome.com/wordupdawg/wp-content/uploads/2009/10/chickenwire_size_2.jpg

http://www.renewablesathome.com/wordupdawg/wp-content/uploads/2009/10/bending_chickenwire_cradle_2.jpg

http://www.renewablesathome.com/wordupdawg/wp-content/uploads/2009/10/chickenwire_cradle_done_2.jpg

Paslanmaz malzemeden üretilmiş tel, şekilde görüldüğü gibi saksının ağız kısmından içeri girebilecek büyüklükte kıvrılıyor.

http://www.renewablesathome.com/wordupdawg/wp-content/uploads/2009/10/hose_with_drainage_holes_2.jpg

Yuvaya giriş amacıyla kullanılacak hortumun üstüne belirli aralıklarla delik açılıyor. Deliklerin amacı hortumun içinde oluşacak nemi ya da birikecek suyu tahliye etmek.

http://www.renewablesathome.com/wordupdawg/wp-content/uploads/2009/10/nail_through_hose_to_keep_slugs_out_2.jpg

Sümüklü böcek ve diğer canlıların girişini engellemek için, girişe çivi ile bir engel oluşturuluyor.

http://www.renewablesathome.com/wordupdawg/wp-content/uploads/2009/10/bumblebee_nest_ready_for_outside_2.jpg

Malzemelerimiz kullanıma hazır halde.

http://www.renewablesathome.com/wordupdawg/wp-content/uploads/2009/10/spot_for_bumblebee_nest_2.jpg

http://www.renewablesathome.com/wordupdawg/wp-content/uploads/2009/10/gravel_for_drainage_2.jpg

Yuvayı yerleştirilecek alan kazılıyor ve saksının geleceği yere çakıl taşlarıyla taban yapılıyor.

http://www.renewablesathome.com/wordupdawg/wp-content/uploads/2009/10/chickenwire_cradle_in_place_2.jpg

Bükerek ayarladığımız elek teli saksının geleceği yere çakılların üstüne yerleştiriliyor. Elek telinin fonksiyonu yuvanın içinde oluşabilecek suyu tahliye etmek, zeminin kuru kalmasını sağlamak.

http://www.renewablesathome.com/wordupdawg/wp-content/uploads/2009/10/moss_for_nesting_material_2.jpg

Oluşturulan tabana bir parça yosun konuluyor. Yosun bombus arısının yuvasını yerleştireceği malzeme.

http://www.renewablesathome.com/wordupdawg/wp-content/uploads/2009/10/flower_pot_in_place_2.jpg

http://www.renewablesathome.com/wordupdawg/wp-content/uploads/2009/10/nest_buried_2.jpg

Saksı ve giriş hortumu yerleştirildikten sonra, toprakla örtülüyor.

http://www.renewablesathome.com/wordupdawg/wp-content/uploads/2009/10/hose_protuberance_2.jpg

Yuvanın girişinin görüntüsü. Bombus arısı yuvasını özellikle toprak altındaki terkedilmiş fare yuvalarına yapmayı seviyormuş. Doğal ortamda oluşturduğu yuvalara da bir giriş tünelinden ulaşıyor.

http://www.renewablesathome.com/wordupdawg/wp-content/uploads/2009/10/preparing_for_rain_cover_2.jpg

Havalandırma deliklerinden yağmur girişini engellemek için, saksı altlığı çatı gibi örtülüyor. Yalnız örtmeden önce saksının üstüne çakıl taşları dizilerek arada boşluk kalması sağlanıyor.

http://www.renewablesathome.com/wordupdawg/wp-content/uploads/2009/10/rain_cover_in_place_2.jpg

Üzerine konulan taşla çatının uçması engellenmiş oluyor.

Sanırım bu yuva oluşturulduktan sonra, bombus arıların yuvayı keşfetmesi bekleniyor.

Murat Bey elinize sağlık. Güzel bir soru ve cevapla ilgili güzel resimler. Okuyana bir fikir verecek nitelikte. Ben de birkaç cümle eklemek istiyorum.

Bombus yuvaları
Bu işin uzmanları bombuslar için bir yuva yapma ihtiyacını duyunca ilkin bombus yuvalarını incelemişler. Nereye yapıyor, ne ile yapıyor, nasıl yapıyor… Hepsini gözlemişler. Sonra da doğadaki yuvalara benzeyen yuvalar yapmışlar.
Nerelere yapıyorlar? Bombuslar çeşit çeşit. Doğada 400 çeşit, yurdumuzda da yuvarlak 30 çeşit bombus var. Bunlardan ağaç bombusları yuvalarını ağaç kovuklarına, taş bombusları taş deliklerine yuva yapar. Yurdumuzda ve Avrupa’da yaygın olan ve seralarda tozlayıcı olarak kullanılan koyu renkli toprak bombusu ise yuvasını toprak altına ya da toprağa yakın yerlere yapmayı tercih eder. Koloni yaz aylarında gelişeceği için dere kenarları, vadilerin kuzey yamaçları gibi gölge ve serin yerleri seçer. Buralardaki köstebek yuvaları, fare delikleri, taşların altındaki oyuklar, çürümüş ağaç köklerinin oluşturduğu delikler onlar için güzel birer yuva yeridir. Yuva yerini seçen genç ana arı ilkin yosun, elyaf, kıl, yün, pamuk… gibi yalıtım maddeleri taşır yuvasına. Sonra nektar ve polen biriktirerek kuluçkaya yatmaya hazırlanır.

Eğer bahçemizde bombus kolonisi olmasını istiyorsak bunu çeşitli yollardan sağlayabiliriz.

  1. Bombus kolonisi satan bir kurumdan satın alabiliriz.
  2. Bombus ana arısı satan bir kurumdan ana arı satın alıp kuluçkaya yatırabiliriz.
  3. İlkbaharda yuva yeri arayan bir bombus ana arısın yakalayıp kuluçkaya yatırabiliriz. (Bu yolu öneremeyiz, çünkü doğadan bombus ana arısı yakalamak yasaktır.)
  4. Yuva yeri arayan geç ana arıyı bahçemizde yuva yapması için teşvik edebiliriz.

Teşvik nasıl olur? Murat Beyin sayfamıza koyduğu resimler bir teşvik hazırlığıdır. Ancak bu yolun başarılı olabilmesi için yakınlarda daha önceki senelerden bombus yuvası olması gerekir. Çünkü genç bombus ana arısı kış uykusundan uyandıktan sonra yuva yapmak için genellikle bir sene önce yetiştiği yuvanın olduğu yere geri döner. Eski yuvasının yanında, yakınında bir yerde yuva yapmayı yeğler. Yani bu yıl bahçemize bir bombus kolonisi koymuş isek, o koloni ana arı üretmiş ise, o analar çiftleşmiş ve kış uykusuna yatmış ise uykudan uyanınca eski yuvasının yakınında bir yer arar. Bulabilirse yuvasını oraya yapar.

Bazı ülkelerde bu durumu bilen bilinçli çiftçiler, bahçelerinde bombus arısının türüne göre ya ağaca ya da yer altına ya da yer üstüne içinde yosun, kıl, ot, elyaf gibi yuva yalıtım maddeleri bulunan bombus arısı kovanlarını yerleştirirler. Geçen sene o civarda yetişmiş olan ana arılar da bu kovanı bulursa yuvasını orada yapar.

Bu teşvik kovanı ağaçtan yapılmış bir kovan olabileceği gibi, resimde görüldüğü gibi ters konan bir plastik kova da olabilir. Yarım bir testi, bir çiçek saksısı da olabilir. Burada önemli olan tabanın toprak olması ama sel suyunun da durmaması gerekir. Giriş deliğindeki fortum arının rahat girip çıkabileceği kadar geniş ama farenin giremeyeceği kadar da dar olmalıdır. Resimlerde görüldüğü gibi karınca ve böceklere karşı da tedbir alınmalıdır. Bir de yağmura karşı tedbir alındıysa işlem tamamdır.

Kovanı ağaçtan yapmak isteyen olursa yurdumuzdaki seralara konan kovanlar yuvarlak 30x30x20 cm boyutlarındadır Plastikten yapılmıştır. Tek odacıktan oluşur. Seraya ya da bahçeye gideceği zaman yalıtım maddesi strafordan yapılmış bir dış kap içine konur. Onun dışına da firmayı tanıtan kartondan bir muhafaza bulunur. Dış kaynaklı resimlerden bazılarında kovanlar çift odacıklıdır. Odalardan büyük olanı kuluçkalık, küçük olanı da yemlik ve dışkı boşaltma yeri olarak kullanılır. Kovan resimlerini incelemek isteyen arkadaşımız olursa “Hummel-Nistkasten” yazıp internette arayabilirler

http://nistkasten2[1]

Madem dalıyoruz olayın içine…

Anlamakta zorlandığımız yerler mevcut.

Kış uykusuna bir kolonide kaç ana arı yatar?

Genç ana yeni koloni yeri ararken, yaşlı ana orada mı devam eder?

Kısacası bir ana arı diyelim ki girdi Murat abi’nin saksıya…

Neler yapar?

Nasıl gelişir?

Ana arı yetiştirmeyi hangi şartlarda yapar?

Yuva bağımlılıkları nasıldır?

Tek başına bir genç ana arı nasıl başarır ilk gelişmeyi?

Eğer olabilirliği varsa genç ana arılar ne zaman yeni yuva ararlar?

Yeni yuva aradıkları nasıl anlaşılır?

Ana arılar nasıl ayırt edilir?

Ana arıların sokuculuğu nasıldır?

Oğul verme davranışları var mıdır?

Doğada bulunan koloniler kısa mesafeli yerlere nakledilebilir mi? (Doğadan toplanması yasak olsa da)

Üretimi ve çoğaltılması konusunda başarı sağlanabilmiş midir?

İşte şimdi geldik “ammenin tebareke’sine.” Halil Bey bu sorular çok güzel. Bu sorular cevaplanınca bombus arlarını da tanımış oluruz. Zaten hayvanı tanımadan üretimini anlatmak doğru olmazdı. Ancak bu soruları bir çırpıda sormak kolay da, bir çırpıda cevaplamak zor.
Hani Nasreddin Hoca’dan komşusunun biri vadeyle para istemiş. Hoca da:
" Komşum senin işini görmek isterim elbet. Ancak hem para hem vade… Bana biraz çok gidecek. Vadeyi ben vereyim de parayı sen başkasından bul" demiş.
Cevapları taksit taksit versek nasıl olur?
Madem başladık cevabın birini hemen peşin verelim.

Bombus arılarının bal arıları ile benzer yanları da vardır. Farklı yanları da. En önemli farkları, bombus anaları bal arısı anaları gibi çok yıllık değildir. Tek yıl ömürleri vardır. Yani bombus kolonileri yıllık yaşam döngüsü özelliği gösterirler. İlkbahar başında ana arı kış uykusundan uyanıp koloni kurmaya başlar. Yaz mevsiminde koloni gelişir, işçi arılar çoğalır, erkek arı, ana arı üretir. Ana arılar çiftleşir. Kış girmeden çiftleşmiş genç ana arılardan başka bütün arı bireyleri ölür. Çiftleşmiş ana arılar da toprak altında kendilerine bir yer bulup (beraber değil) hepsi ayrı ayrı yerlerde kış uykusuna yatarlar.
2. Fark, böyle olunca oğul diye birşey olmuyor tabi.
3. Fark, Yuva bağımlılıkları bal arıları kadar yoktur. Akşam yuvaya dönse de olur dönmese de. Ehli keyf hayvanlar… Nerde akşam orada sabah… Bitki yapraklarının altına tutunup orada sabahlarlar.

Diger kısımları bir sonraki bölümde genç ana arının saksıya gireceğini varsayalım, orada yalnız başına ne yapar anlatarak devam edelim.

Ya bu iş ne güzelmiş… Soru sormak ve bunun cevaplarını almak…

Biz hep yazmaya çalışınca soru sormanın zevkini kaçırdık.

Ancak soruyu sorma konusunda da aşama kaydedeyim Bombus sayesinde…

Konu kapanmadan, yeni konu üzerine müzakere açılmaması AB müktesabatı gereği…

Bir koloni yılda en az/en çok kaç ana arı üretir?

Ana arılar ile erkek bombusların çiftleşme davranışları nasıl ve ne şartlarda olur?

Bir bombus ana arısı kaç erkek bombus ile çiftleşir?

“Çiftleşmiş ana arılar da toprak altında kendilerine bir yer bulup (beraber değil) hepsi ayrı ayrı yerlerde kış uykusuna yatarlar.” dediğinize göre bu saksılar sonbaharda etkili olacak.

Bu tür saksılarda/kapan kutularda bombusları çekecek kokular var mıdır?

Yuva bağımlılıklarında, balarılarını 5 km. den yakın bir yere götürdüğümüzde geri gelmelerini kast etmiştim.

Soru sormak ne güzel be…

Erkek bombus, ana arı, ve işçi bombus fotolarını da görelim uygun zamanda…

Yalancı ana oluyor mu?

Oh ne güzel sor gitsin…

Halil Bey, cevap yazmak çok keyifli oluyor. Soru sormak daha keyifli galiba. Keyfinize bakın, bir sayfa daha soru hazırlayın, biraz daha keyiflenin.
Cevapların hepsini birden yazarsak, çok uzun olur, anlamak zorlaşır. Kısa kısa cevaplar ise az yenen yemeklere benzer. Sindirilmesi kolay olur. Onun için sorulardaki benzer konuların birleştirilmesi, anlam bütünlüğünü sağlamak için gerekli konuların öne alınması, yani planlı bir sıraya konması daha uygun olur diye düşünüyorum. Ayrıca bazılarımız için konu yeni olduğundan bazı temel kavramların öncelikle anlatılması konuların kolay anlaşılmasını sağlayacaktır. O nedenle cevapların tamamını birden değil de taksit taksit ve azar azar yazarsak anlamaşılması da kolay olur, yazması da. Affınıza sığınarak biraz beklemenizi isteyeceğim sizden. .
Benim de sizden bir isteğim var; zamanınız olursa “bombus arısı üretimi” konusunda türkçe bir makale var. Onu indirip okursanız, soruların bazıları kendiliğinden cevaplanacaktır. Ayrıca makale hakkındaki görüşlerinizi bildirirseniz başkalarının da ilgisini çekebilir. İşte makalenin adresi:

Gürel, F., Efendi, Y., Mutaf, S. Doğadan Toplanan Bombus terrestris Ana Arılarının Laboratuar Koşullarında Koloni Oluşturma ve Koloni Gelişimi Özellikleri. TÜBİTAK, Tr. J. of Veterinary and Animal Science 23, 379-384, 1999,

Halil kardeşim
Senin sorduklarının cevaplarını bende merak ediyorum ama soruları toptan sorupta vatandaşı strese sokma.

Ali bey moderatorlüğünüz hayırlı olsun
Sorulanlara cevaplarınızı bende ilgiyle bekliyorum.
Yazdığınız gibi (Kısa kısa cevaplar ise az yenen yemeklere benzer. Sindirilmesi kolay olur)

Murat Beyin toprağa gömdüğü saksılar dolar mı acaba?
İnşallah dolar.
Kış uykusundan kalkan bombus ana arıları mart ayı içinde yere yakın yükseklikten keşif uçuşlarına çıkar. Taş deliklerine girip çıkarlar. Fare deliği, taş altında boşluk, köstebek yuvası gibi uygun bir yer bulursa orayı yuva olarak seçerler. Yere yakın uçan ana arılar daha yuva kurmamış ana arlardır. Bunlar yakalanıp, usulüne uygun şekilde kuluçkaya yatırılırsa koloni oluşturabilirler. Eğer ana arılar yüksekten uçarlarsa bunlar yuva bulup kuluçkaya yatmış demektir. Bunları yakalayıp kuluçkaya yatırmaya çalışmak boşunadır. Bunlar Murat Beyin saksılarına da girmezler artık. Ama yere yakın uçup yuva arayanlar saksılara girebilirler. Varsayalım ki girdiler. Saksıları beğendiler. Hazır içinde yosun, elyaf gibi yalıtım maddeleri de var… Ne yaparlar ondan sonra?

Bombusların yaşayışı

Yuvasını beğenip seçen ana arı ilkin yuva içini ince ot talaşlarıyla, kıl, yosun parçalarıyla döşer. Sonra ürettiği mumla bir bal kabı birkaç ta yavru gözü yapar. Bal gözüne bal doldurur. Yavru gözlerini bal ve çiçektozundan hazırladığı bir hamurla doldurur. Yavru gözlerindeki hamurların üzerine yumurtlar. Yumurtaların üzerine yatar, onları ısıtır. Yani kuluçkaya yatar. Kuluçka ısısı 28-30 derece civarındadır.
Bombus anaları bal arısı analarına göre o kadar beceriklidir ki yalnız başına hem kendini besler hem yumurtalarını ısıtır hem yumurtladıktan beş gün sonra çıkan kurtçukları besler. İlk yumurtalar genellikle 5-10 adet olur. Ortalama 5 gün sonra yumurtalardan kurtçuklar çıkar. Bu kurtçuklara larva da denir. Larvalar ortalama 8 gün polen hamuru ile beslenip gelişirler. Bu arada ana arı onların üzerini mumla kapatır. İrileşip olgunlaşan yavrular ipekböceği yavruları gibi birer koza örerek kendilerini kozanın içine hapsederler. Bu kapalı dönem ortalama 10 gün sürer. Kapalı döneme pupa dönemi de denir. Ana arı bu arada onları ısıtmaya devam eder. Beslenme ve boşaltım için arada bir dışarı da çıkar. Kurtçuklar bu kuluçka sırasında başkalaşım geçirirler. Ortalama 21-23 gün sonra ergin arı olarak dışarı çıkarlar. İlk çıkan arılar gri, gümüşi renkte olurlar. Esas renklerini sonradan alırlar. Arıların çıktığı gözler polen ve bal deposu olarak kullanılır. Polen ve bal ayrı ayrı depolanır.

Bu ilk kuşak işçi arılar genellikle biraz ufak olurlar. Bunlar birkaç gün sonra dışarı uçup bal ve polen toplayabilirler. Onlar dışarı uçunca ana arı artık dışarı uçmaz. İşçi arıların getirdiği bal ve polen ile beslenerek yumurtlama işini sürdürür. İkinci kuşakta 15-20, üçüncü kuşakta ortalama 30 dördüncü kuşakta ise 45 yumurta yumurtlar.

İşçi arılar aralarında işbölümü yaparlar. Küçük yapılı ve sakat arılar iç işlerine bakar. Yuvadaki küçük arılar sizi yanıltmasın onlar en yaşlı arılardır. Arıların bazıları da yuva kapısında yabancılara karşı nöbet tutarlar. Kendi kolonilerindeki arıların hepsi aynı kokuda olduğu için onları içeri alırlar. Yabancıları içeri almazlar. İri ve güçlü arılar dış işlerde çalışırlar. Dış işlerde çalışan arıların ömrü daha kısa olur.

İlk yumurtadan aşağı yukarı iki üç ay sonra koloni kalabalıklaşır. Koloni kalabalıklaşınca bazı kolonilerde erkek arılar da görülmeye başlar. Erkek arılar ana arının bıraktığı döllenmemiş yumurtalardan meydana gelir. Hatta bazı kolonilerde ergin işçi arılar da yumurtlar. Ana arı yaşlandığı için bunlara engel olamaz. Bunlardan da erkek arılar çıkar. Bazı kolonilerde erkek arıların görünmesinden birkaç gün sonra genç ana arılar da görünmeye başlar. Ana arılar da işçi arılar gibi döllenmiş yumurtalardan çıkan kurtçuklardan oluşur. Bunlar yumurtadan ilk çıkıca farklı bir beslenme uygulanır. Onun için işçi arılardan farklı şekilde gelişirler. Ayrıca ana arılar 27 günde olgunlaşır. Erkek arılar ise 24 günde olgunlaşır. Bütün koloniler ana arı veya erkek arı üretmeyebilir. Bazıları sadece ana arı üretir. Bazıları sadece erkek arı üretir. Bazıları hem ana arı hem de erkek arı üretir. Bazıları hiç erkek ve ana arı üretmez. Üretilen ana arı sayısı koloninin kalabalık oluşu, taze polen ve nektar akışına göre değişir. Bombus kolonilerinde erkek arılar 4 hafta, işçi arılar 6-12 hafta ana arılar 1 yıl yaşarlar ve ölürler. Koloni ömrü ise her kolonide farklıdır. Ortalama 3-4 ay sürebilir. Koloni nüfusu her kolonide farklı olmak üzere 30-600 arasında değişebilir. Seralara konulan kolonilerde ortalama 80- 100 işçi arı oluşur.

Olgunlaşan ana ve erkek arılar genellikle güneşli günlerde dışarıda birkaç kere çiftleşirler. Çiftleşme havada olur ve bazan yerde devam eder. Hatta kovan içinde bile çiftleşen bombus analarını gözlemledik. Bu sırada eski ana yumurtlamayı kesmiştir. Kolonideki ömrü dolan bütün arılar ölür. Sadece çiftleşmiş yeni ana arılar kalır. Bu koloninin sona ermesi yaz sonu veya güz başlarında olur.

Çiftleşmiş genç analar bol bal ve polen yiyerek kendilerini kış uykusuna hazırlarlar. Kışı geçirebilecekleri bir yuva bulurlar kendilerine. Havalar soğuyunca da yuvalarına çekilip yalnız başına kış uykusuna yatarlar: Kış uykusuna diyapoz da denir. Diyapoz hareketli yaşamın geçici olarak durdurulması demektir. Örneğin ana arının gelişmemiş olan üreme organları diyapoz sürecinde gelişmesine devam eder. Gelecek sene havalar ısınıncaya kadar uyuşuk bir halde yaşamlarını tek başlarına sürdürürler. Kış uykusundan bu anaların ancak yüzde 10-30 u uyanabilir.

Bombus arılarının doğadaki bir yıllık yaşam döngüleri kabaca bu şekildedir. Seralarımızda kullanılan bombus arısı kolonileri ise doğadaki yaşama benzeyen koşullar üretim laboratuarlarında sağlanarak yıl boyunca üretilir. İşçi arı mevcudu yeteri kadar çoğalınca koloniler hazırlanıp seralara konur ve sebze ve meyve çiçeklerinin özellikle de domates çiçeklerinin tozlaşmasını yani döl tutmasını sağlarlar. Seralarda seradan seraya bombus kovanları akşamları değiştirilebilir. Ancak bahçelerde yer değiştirmek sakıncalıdır. 10 km. uzağa götürülse bile eski yuvalarına geri gelebilirler. Bombus arlarının yuvasını bozup yavrularını rahatsız etmezsek onlar bizi sokmaz. Bal arılarına göre daha sakin ve barışçıl arılardır. Sokunca da bal arısı kadar acıtmaz.

Bombus Terestrislerin üretimi Çukurova Üniversitesi bünyesinde yapılmaktadır. Antalya’da bir firma ana arı getirip üretim yapmaktadır. Diğer üç firma hazır koloni getirtip dağıtmaktadır. Belçika Hollanda ve İsraildeki firmalar laboratuarda üretim yapıp dışsatımlarıyla akdeniz kıyılarındaki ihtiyaçları karşılamaktadırlar.

Ali beybombus hakkında vermiş olduğunuz bilgier çok güzel devamını bekliyoruz

Demek ki işçi arılarda yumurtlayabiliyor ki bu durum balarıları yalancı ana olayına benzer bir durumun varlığını gösteriyor.

Çiftleşme davranışını laboratuvarda kapalı alanda mı yaptırıyorlar?

Ayrıca saksıya ilkbaharda gireceği konusunda görüş belirtilmesine rağmen hem makalede hem de sizin yazdığınıza göre kışlama öncesi yeni yuva arayışı davranışı görülüyor.

Bence sonbaharda saksıya girme ihtimali daha yüksek görünüyor.

Bakıcı genç işçi balarılarının bu koloniye yaptıkları katkı konusu makalede belirtilmiş. Bu işçi arıları laboratuvar ortamında da kullanıyorlar mı?

Bakıcı genç işçi balarıları bambus arılarına mı yardım ediyor? :o

Ben makalenin yalancısıyım.

Özet bölümünde…
“Sonbaharda doğal çiftleşmiş 167 adet ana arı Ege Bölgesinden toplandı ve %50-60 oransal nem, 28-30°C sıcaklık içeren yetiştirme odasına nakledildi. Her bir ana arı 4-5 adet genç işçi bal arısı ile birlikte yumurtlama kafeslerine konuldu.”

Materyal - metod bölümünde…
“Ana arıların yumurtlamasını kolaylaştırmak için her birinin bulunduğu kutulara 4-5 adet yeni çıkmış işçi bal arısı konuldu ve ana arılar kendi larvalarını oluşturdukları zaman bal arısı işçi arıları yumurtlama kutularından alındı.”

Halil Bey, makaleyi okuduğunuz anlaşılıyor. Şimdi bir adres daha yazıyorum. Orada bombusların yıllık yaşam döngüsünü gösteren bir şekil var. O şekli inceleyin. İngilizce ama olsun şekil anlaşılır. Ben yapamadım mümkünse bu sayfaya kopyalayıverin ,Türkçesini ben yazarım. Şimdi gelelim soruların cevaplarına:

  1. Bombuslarda işçi arıların yumurtlaması demek, koloninin ömrünün bitmesi demektir. Bir iki ay sonra kolonide çiftleşmiş ana arılardan başka kimse kalmayacak demektir. Ana yaşlanınca otoritesini kaybeder. İşçi arılar önceden de yumurtlamak ister ama ana arı onlara engel olur. Yumurtalarını bozar, onlar üzerinde baskı kurar, yumurtlatmaz. İşçi arılar yumurtlamaya başladı mı kolonide çiçektozu toplama işi de azalır.
  2. Makaledeki çiftleştirme, 1 metre küblük telli bir kafeste yapılmış. Ama üretici firmalar bilgi ve deneyimlerini bir sır olarak saklarlar. Ben çiftleştirme işini büyük özel seralarda yapıyorlardır diye düşünüyorum
  3. İlkbaharda genç ana arılar.30.30.20 cm boşluğu olan bir ortam ararlar. Yayla evlerinde çuvala, sandığa, sepete de girip yuva yaptıklarını dinledim. Ama güzün, kış öncesi bir hücre arar uyumak için. Sessiz, serin, ışıksız bir delik. Bunu da yumuşak topraklara kendi tünel açarak yapar BU tüneli toprağın yapısına göre 50 cm.ye kadar kazabilir. Yukarıdaki adresini verdiğim İngilizce yazıdaki şekilde bu çok güzel görülüyor. Yani sonbaharda saksı işe yaramaz.
  4. Kuluçkaya yatırılan bal arıları “refakatçı”lardır. Onların ana arının erken yumurtlamasına psikolojik etkileri vardır. Bombus ana arıları çok rekabetçi ve kıskançtırlar.”Ben senden daha üstünüm, ben daha erken yumurtlarım, Bu yuvanın anası benim…” davranışı gösterirler. Eğer bulunabilirse, bombus işçi arısı refakatçı olarak verilmesi daha iyidir. Ve ana arının kendi yumurtasında işçi arılar çıkınca onlar dışarı alınırlar. Doğada kendi yaptığı yuvada refakatçı filan yoktur.

Anladığım kadarıyla arkadaşlarımızın aklına ana arı deyınce bal arısının ana arısı geliyor. Bal arıları ile bombusların benzer yanları vardır ama farklı yanları da vardır. Bu benzerlik ve farklılıkları incelersek bombus arılarının davranışlarını daha iyi anlayabiliriz.

Bal arısı ve bombus arısının benzer Yanları :

1-Bombus arıları da bal arıları gibi toplu yaşarlar. Bu topluluğa KOLONİ denir.

2- Her iki türde de üç çeşit arı vardır: Bir adet ana arı, işçi arılar. erkek arılar.

3-Her iki tür de yumurta ile çoğalır.

4- Yavrularını hücre denen petek gözlerinde besleyip büyütürler.

5-Yumurtadan çıkan kurtçuklar açık ve kapalı larva dönemini geçirip başkalaşırlar . Kuluçka dönemi bitince ergin arı olarak  hücreden çıkarlar.


6-İşçi arı ömürleri normalde birbirine yakındır. Ortalama 45er gün yaşarlar.

7-Kendilerini ve yavrularını nektar ve polenle beslerler.

8-Doğadaki çiçekleri tozlayarak çiçeklerin döl tutmasını sağlarlar.

9-Benzer hastalıkları ve zararlıları vardır.

10-Kovan sarsıntısından, fazla gürültüden, geceleri fazla ışıktan rahatsız olurlar.

11-Her iki tür de kovandan ilk uçuşunda kovanlarının yerini yönünü tanıma uçuşu yaparlar.

Bombus ve bal arılarının farklı yanları:

1-Bombus arıları bal arılarından daha iridirler.

2-Bombus arısı kolonileri bal arısı kolonileri gibi devamlı değildirler. Bal arılarında bir koloni koşullar uygun olursa senelerce yaşayabilir. Kış  yaz kolonide yavru eksik olmaz. Oysa bombus arılarında koloni ömrü normalde bir yıldır. Yurdumuzun çoğu yerinde güz gelip havalar soğuyunca koloni bireylerinin döllenmiş genç analar dışında tamamı ölür. Bal arısı anaları 3-5 yıl yaşayabilir. Oysa bombus analarının ömrü bir yıldır. Bal arılarının anası ölse bile taze yumurta veya yavrulardan ana arı yetiştirerek eğer ortam uygunsa neslini devam ettirebilir.

3-Bal arılarında analar yalnız yaşayamazlar. Kendi kendilerine nektar, polen toplayamazlar. Petek öremezler. Yavrularını besleyemezler. Hatta kendilerini bile besleyemezler. Bütün bunları işçi arılar yapar. Bal arısı anasının görevi hazırlanmış boş hücrelere yumurta yumurtlamaktır. Neslin devamını sağlamaktır.

Oysa baharda havalar ısınınca uyanan genç bombus anası kendi kendine nektar ve polen toplar, beslenir, yuvasında petek örer. Yumurtlar. Yumurtadan çıkacak yavrular için polen ve nektar toplar. Onları ısıtmak için kuluçkaya yatar. 4-5 gün sonra yumurtadan çıkan yavruları besler, ısıtır. Yavruların olgunlaşıp arı olmasına kadar hem kendine hem de yavrularına bakar. Yavrular olgunlaşıp arı olarak petek gözünden çıkınca birkaç gün yuvada kalırlar. Sonra nektar ve polen toplamak için dışarı uçarlar. Bunlar işçi arılardır. İşçi arılar dışarı uçup nektar ve polen getirmeye başlayınca ana arı artık dışarı çıkmaz. Ana arının ve yavruların bakımını işçi arılar üstlenir. Ana arı işçi arıların getirdiği polen kümelerinin üzerine yumurta yumurtlar. İşçi arılar bu yumurtadan çıkan yavruları beslerler, ısıtırlar hatta hava çok sıcak olursa kanatlarıyla rüzgâr yapıp onları serinletirler.

4-Bal arılarında kuluçka süresi, ana: arı 16 günde, işçi arılar 21 günde, erkek arılar ise 24 günde olgunlaşırlar. Bombus arılarında ise  ana arı 27günde işçi arılar 21 günde erkek arılar ise 24 günde olgunlaşır.

5- Bal arıları kış için bal ve polen depolar. Bombuslar ise günübirlik yaşar. Biraz bal ve polen biriktirir ama uzun süre yetecek depolama yapmazlar. Polen ve balı taze olarak kullanmayı tercih ederler. Onun için de sıcak, soğuk, yağmur demeden dışarıda polen toplarlar.

6-Bal arılarının tamamı akşamları kovana döner. Bombuslar dışarıda geceleyebilir.

7-Bal arılarında kışın bile kovanda 8-10 bin arı bulunur. Yazın bu sayı 60-80 bine çıkar. Bombus kolonilerinin en kalabalık zamanı ise 150 - 600 arasında kalır. 

8-Bal arılarında arı bakılırken kovan açınca duman verilir arılar sakinleşsin diye. Bombus kovanlarını ise kırmızı ışık altında açmalı. Kırmızı ışıkta iyi göremediği için kovandan ayrılmaz. Bakımında bu özelliklerinden faydalanılır.

9-Bal arısı sokunca  iğnesi deride kalır ve arı ölür. Bombus arısı ise sokunca ölmez.

10-Bombus arılarında ananın besleyip büyüttüğü I. Kuşak arılar normalden biraz küçük olur. Nedeni ana başlangıçta yalnız olduğu için onları yeteri kadar besleyip bakamamıştır. Bal arılarında ise işçi arıların hepsi aynı boydadır.

11-Bal arısı anası işçi arıların ördüğü hücrelerin içine yumurtlar Burada yumurtadan çıkan kurtçuk işçi arılar tarafından beslenip gelişince işçi arılar tarafından hücre ağzı kapatılır. Burada başkalaşım geçirir ve ergin arı olarak hücreden çıkar.  Bombus arısı anası ise başlangıçta hücre örerse de sonradan örmez kendi biriktirdiği veya işçi arıların biriktirmiş olduğu polen kümelerinin üzerine yumurtlar. Yumurtadan çıkan kurtçuk bu polen ve bal ile beslenip gelişince kelebekler gibi kendisine bir koza örer ve onun içinde başkalaşım geçirip ergin arı olunca kozadan dışarı çıkar.
12-Bal arılarında yaş ile bağlantılı bir işbölümü vardır. Zorunlu bir durum olmazsa işbölümü devam eder. Yeni doğan arılar kovan içi işlerde çalışır. Yavruların bakımı beslenmesi, bakımı, ısıtılması, temizliği, arı sütü üretimi, mum üretimi, petek örme...Ve 21 gün sonra dışarıya uçar, nektar, polen, su getirme gibi dış işlere başlar. Bombuslarda işbölümü o kadar belirgin değildir. Doğumdan birkaç gün sonra dışarıya uçabilirler. Genellikle ufak ve sakat olanlar iç işlerinde çalışırlar, iri ve güçlü olanlar dış işlerde çalışırlar.

13-Bal arıları seralarda verimli çalışmaz. 15 derecenin altında, soğuk ve bulutlu havalarda kovandan dışarı çıkmaz. Bombuslar sera içinde, bulutlu havalarda ve + 10 dereceye kadar soğukta da çalışabilir.

14-Bal arılarında birbirleri ile anlaşabilme, iletişim yeteneği vardır. Doğada iyi bir bal veya çiçektozu kaynağı bulan bal arısı özel bir dans ile bu kaynağı ve yerini diğer arılara anlatabilir. Az sonra bütün arılar o kaynağa doğru uçarlar. Bu yüzden sera içinde tutulmaları zordur. Sera içine konan bal arısı kovanından bir adet arı kazara sera dışına çıktıysa, orada iyi bir besin kaynağı bulduysa ve geri içeri girdiyse... Az sonra bütün bal arıları dışarı çıkmak isteyecektir. Bombus arılarında bu iletişim yeteneği olmadığı için her arı besin kaynağını kendi arar bulur. Ve mümkünse bu kaynağı en yakından seçer. Bu özelliği bombus arılarının sera içinde daha verimli çalışmasını sağlar.

15-Bal arıları saatte 30 km.ye kadar esen rüzgârda çiçekten polen toplayabilir. Rüzgâr hızı saatte 30 km.yi geçince işleri zorlaşır Bombus arıları ise saatte 70 km. ye kadar esen rüzgârlarda da çalışabilir.

16-Bal arıları rüzgâr varsa sinirlenir. Sıcak varsa sinirlenir. Kovanın önünde bir canlı durursa sinirlenir. Sinirlenince de oradakilere saldırır, sokmaya başlar. Bombus arıları daha sakindir. Kovanlarına, yavrularına zarar verilmezse kolay kolay saldırmazlar. .


http://img690.imageshack.us/img690/746/lifecycle1.jpg

Halil Bey eline sağlık siparişimiz gelmiş. Şeklin açıklaması doğru ancak sol alttaki resme 2. koloni dönemi denmiş, doğrusu yeni koloni olabilir mümkünse düzeltelim. Çünkü bombuslar her sene yeniden koloni kurar.

Bana söylemeyin onu. İlgili siteyi uyarın. Second yazmışlar banane… :stuck_out_tongue:

Hadi öyle olsun. Mantıklı da. İngilizler ikinci demiş, ben olsam yeni derdim. O da yanlış olmaz. Önemli olan ne anladığımız.

Ali Bey,

Bahçemizde, aslında balkonda demek geliyor içimden ama sizden edindiğimiz bilgilere bakarak olmaz gibi geliyor, bombus yetiştirmek için, yaptığımız yuvayı keşfetmelerini beklemekten başka çaremiz var mı?

İlkbaharda yuva arayan bombus anaarılarının alçaktan uçtuğunu söylemiştiniz. Bu anaları yaptığımız yuvalara kendimiz yerleştirebiliyor muyuz?

Önceki yazılarınızda doğadan toplamanın yasaklandığını bu yüzden o yöntemi önermeyeceğinizi söylemiştiniz.

Fakat amatör arıcılar olarak niyetimiz zaten doğadan toplayarak yurtdışına, ya da başkasına satmak değil.

Murat Bey,
Balkonda arı teşvik edilmiş kovana girer mi? Yuva ararken yukarıdan uçan alaca arılar da var. Ağaç bombusu, taş bombusu… Onlar yuva yerini ağaçlarda, kayalarda ararlar. Onlar girebilir. Yöremizde ağaç bombusu yoğun ise bu olabilir. Bizim Manavgat yöresinde taş bombusu da çokça görülmektedir
Toprak bombusunu balkona koymak için ana arının ilkin sessiz, sakin karanlık bir yerde kuluçkaya yatırılması, yumurtlamaya başladıktan sonra balkona çıkarılıp kovan ağzının açılması gerek. Kuluçkaya yatırma eylemi laboratuarlarda olduğu gibi kapalı ortamda olabileceği gibi yalıtım maddeleri konmuş bir kovanla açık ortamda da olabilir.
Kuluçkaya yatırma konusu önemli bir konu. Onu anlatmazdan önce eski notlarıma bir bakmam gerek.

http://happyfarming.com/images/2009/bumble_bee_nest_old_1.jpg

http://happyfarming.com/images/2009/bumble_bee_nest_old_3.jpg

Amatörler, açık ortamda kuluçka eylemini iki odacıklı kovanlarda daha kolay yapabiliyor. Kovanın ilkin uçma deliği kapatılıyor. Bu odanın birisine yalıtım maddeleri konuyor. yalıtım maddelerinin ortasında açık bir yerine nohut kadar polen hamuru konuyor, ana arı 3-5 refakatçı ile buraya bırakılıyor. Öbür odaya da 1/1 oranında şeker şurubu kabı konuluyor. Kuş sulukları bunun için uygun olabilir Camekanlarda verilen invert şuruplar uzun süre (1-2 yıl) bozulmazlar. 2. oda aynı zamanda dışkılama odasıdır. Kovanın üstünde iki kat örtü olabilir. Alttaki örtü şeffaf bir plastik olursa ana arının davranışları kolayca gözlenebilir. Bu şeffaf kapakta açılıp kapanabilen ana arıya yem yani polen hamuru verilecek bir delik de olmalıdır. Bu hamur verme işi,uzunca bir cımbız ile yapılabilir. Bu şekilde hazırlanan kon sessiz ve karanlık bir ortama konur. İki günde bir polen hamuru değiştirilir. 15-20 gün sonra yumurtlayabilir. Yumurtlayınca mesele tamamdır, onları ısıtıp yavrularını çıkaracaktır. Yavrular çıktıktan sonra refakatçı arılar alınmalıdır. Ve iki üç gün sonra da kovanın uçma deliği açılıp balkonun ya da bahçenin gölge bir yerine konur.
Konu burada bitmedi. Kuluçkaya yatırma önemli bir konu daha püf noktaları var. Devamı gelecek. Çiftleşmiş ana arıyı nerde bulabiliriz, onu da soruşturalım.